Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Fərmanın preambulasında Azərbaycan dilinin inkişaf tarixi və onun inkişaf mərhələləri barədə yığcam,əsl elmi məlumat verilib.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 9 avqust 2001-ci il tarixli fərmanı ilə hər ilin avqust ayının 1-ninAzərbaycan Respublikasında Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd edilməsi qərara alınıb.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 18iyun 2001-ci il tarixli fərmanında Azərbaycan dilinin tətbiq və inkişaf etdirilməsinə dövlət qayğısınınartırılması, ana dilimizin öyrənilməsi, elmi tədqiqinin fəallaşdırılması, dilimizin cəmiyyətdə tətbiq dairəsiningenişləndirilməsi və bu işə nəzarətin gücləndirilməsi məqsədilə bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdətutulub.Həmin fərmana əsasən, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə bir sıra tədbirlərin, o cümlədənAzərbaycan Respublikasında dövlət dilinə qarşı gizli, yaxud açıq təbliğat aparmaq, Azərbaycan dilininişlənməsinə və inkişafına müqavimət göstərmək, onun hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına cəhd etmək kimihallara, latın qrafikasının tətbiq olunmasına maneələr törədilməsinə görə məsuliyyət növlərini müəyyən edənqanunvericilik aktının layihəsinin hazırlanması, 2001-ci il avqust ayının 1-dək mərkəzi və yerli icra hakimiyyətiorqanlarında kargüzarlığın latın qrafikası ilə aparılmasının təmin edilməsi tapşırılıb.“Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” 22 dekabr 1992-ci il tarixli AzərbaycanRespublikası Qanununun təkmilləşdirilməsinə ciddi ehtiyac olması nəzərə alınaraq, qeyd olunan fərmanda“Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” yeni qanun layihəsinin hazırlanması nəzərdə tutulmuşdu.Təsadüfi deyildir ki, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən 30 sentyabr 2002-ci il tarixdə“Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilib.Həmin qanunun 5-ci maddəsində göstərilir ki, Azərbaycan Respublikasında təhsil dövlət dilində aparılır,başqa dillərdə təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir, beləmüəssisələrdə dövlət dilinin tədrisi məcburidir.“Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikasının 30 sentyabr 2002-ci iltarixli qanununun 7-ci maddəsində göstərilir ki, Azərbaycan Respublikası ərazisində bütün xidmət sahələrində,reklam və elanlarda dövlət dili işlənilir. Əcnəbilərə xidmət göstərilməsi ilə bağlı müvafiq xidmət sahələrindədövlət dili ilə yanaşı, digər dillər də tətbiq oluna bilər. Zəruri hallarda reklam və elanlarda (lövhələrdə,tablolarda, plakatlarda və s.) dövlət dili ilə yanaşı, digər dillər də istifadə oluna bilər, lakin bu zaman onlarıntutduğu sahə Azərbaycan dilindəki qarşılığının tutduğu sahədən böyük olmamalı və Azərbaycan dilindəkiyazıdan sonra gəlməlidir.Təəssüflər olsun ki, bir çox hallarda qanunun bu tələbi ciddi surətdə pozulur, xüsusilə özəlmüəssisələrdə lövhələr, reklamlar yalnız əcnəbi dildə yazılır.“Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 13-cümaddəsinə əsasən, Azərbaycan dilinin orfoqrafiya və orfoepiya normaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanıtərəfindən təsdiq edilir. Hüquqi, fiziki və vəzifəli şəxslər həmin normalara əməl etməlidirlər. Həmin orqan 5 ildəbir dəfədən az olmayaraq yazı dili normalarını təsbit edən lüğətin (orfoqrafiya lüğətinin) nəşr olunmasını təminetməlidir.Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2004-cü il 5 avqust tarixli 108 №-li qərarı ilə“Azərbaycan dilinin orfoqrafiya qaydaları” təsdiq edilib. Təəssüflər olsun ki, “Azərbaycan dilinin orfoqrafiyaqaydaları” təsdiq edilərkən qaydaların 1-ci və 3-cü bəndlərində orfoqrafik səhvə yol verilib. Belə ki, ara sözləricümlənin əvvəlində gələrsə, özündən sonra, cümlənin ortasında gələrsə, hər iki tərəfdən, cümlənin axırındagələrsə, özündən əvvəl vergül qoyulmalıdır. Lakin qaydalar qəbul edilərkən bu qaydaya əməl edilməyib. Nəzərəalsaq ki, orfoqrafiya qaydaları bir etalon olmalıdır, belə qaydalarda orfoqrafik səhv yolverilməzdir.Hazırda mətbuat vasitələrində gedən məlumata görə, Azərbaycan dilinin yeni orfoqrafiya qaydalarıhazırlanır. Ona görə də bu qaydaların layihəsi mətbuatda dərc edilərək geniş müzakirə predmeti olmalı,ixtisasından, peşəsindən, tutduğu vəzifəsindən asılı olmayaraq, hər bir vətəndaş, xüsusilə, mütəxəssislər bubarədə öz sözünü deməli, dilimizin daha da təkmilləşdirilməsi və zənginləşdirilməsi üçün mövqeyinibildirməlidir. Bu, hər bir azərbaycanlının müqəddəs mənəvi borcudur.Hesab edirəm ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsihaqqında” 18 iyun 2001-ci il tarixli Fərmanının bütün tədris müəssisələrində, ixtisas profilindən asılı olmayaraq,ali məktəblərdə öyrənilməsi üçün tədris planlarına müvafiq mövzuların daxil edilməsi vacibdir. Həmçinin qeydedilən fərmanın mərkəzi icra orqanları və onların bütün tabe qurumlarında öyrənilməsinin təşkil edilməsi dəxüsusilə vacibdir.444