Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Müqəddəs Kitabımız ulu Yaradanı dərk naminə həmin haqlara gərəyincə sahib çıxmağı öyrədir. Bununfəlsəfəsi qısaca belə açıqlana bilər ki, milli azadlıq da daxil olmaqla, insan azadlıqları bütövlükdə və ayrıayrılıqdadağıdıcı deyil də, yaradıcı, qurucu mahiyyətdə olduğundan Tanrı onu təşviq edir. Yaradıcı fikirdə,işdə, davranışda milli düşüncənin, milli imkanın, ümumiyyətlə, millilik anlayışının içinə aldığı bütünməsələlərin İlahinin lütfündən kənarda qalmağı qeyri-təbii olardı. Və qeyri-təbiiliyin xalis dinlə, Müqəddəs Oxuİslamı ilə əlaqəsi də təsəvvürə gəlmir.Rəbbimiz buyurur: «Еу insanlar, Biz sizi bir kişidən, bir qadından yaratdıq. Sizi xalqlar, qəbilələreylədik tanışasız, bilişəsiz. Şəksiz, Tanrı qatında ən hörmətliniz aranızda çəkinmə duyğusuna ən çox sahib olankəs. Tanrı gerçəkdən biləyən, адаһ» 3 (əl-Hucurat, 13). İlk oxunuşda ayənin başlıca hikmətinin milli-irqi ayrıseçkiliyinyolverilməzliyilə əlaqədar olduğu görünür. Olduqca ibrətamizdir ki, burada Tanrıya bağlılıqmənəviyyat göstəricisi, millətə bağlılıq isə təbii, həyati zərurət nişanələrindən biri kimi diqqətə çəkilir. Ayəninməzmununda bizi, necə deyərlər, oyadan bir mətləb də ondan ibarətdir ki, Tanrının dərkinə doğru aparanyollardan biri milli özünü-dərkdən keçir. İlahi informasiya insanlararası ünsiyyətin, yaxınlaşmanın biristiqamətinin də millətlərarası əlaqələr müstəvisindən keçməsi zərurətini irəli sürür və bu da təbii olaraq millihaqların gerçəkləşməsini vacib edir. Göründüyü kimi, tövhid dini - Müqəddəs Oxu İslamı millilikləmünasibətini beləcə ziddiyyətsiz-filansız, açıq-aydın, sadə və təbii şəkildə qurur.Millətin özünüdərkində milli dilin oynadığı rolun önəmi müzakirə predmeti ola bilməz. Bu öz yerində,ancaq İslam və millilik münasibətlərinə bir qədər də aydınlıq gətirmək üçün milli dillərə Quran qayğısını daqeyd etmək yerinə düşərdi. «ər-Rum» surəsində deyilir: «Onun ayələrindəndir göylərlə yerin yaradılışı,dillərinizin, rənglərinizin müxtəlifliyi. Bunda, şəksiz, ayələr var bilənlərə» (22-ci ayə). Müqəddəs Kitabımızdatez-tez vurğulanan «ауə» sözü təkcə ənənəvi səpkidə anlaşılan Quran ifadəsini bildirmir. Bu, Tanrı varlığını,birliyini, qüdrətini nişan verən əlamət, işarə, dəlil, möcüzə və s. deməkdir. Gətirdiyimiz sitatdan da göründüyükimi, milli dil də ayədir, yəni Tanrı dərkinə yön verən işarələrdən, impulslardan sayılmalıdır, ilahi varlığındəlillərindəndir. Başqa sözlə, milli dillər də Tanrı zəmanətində olduğundan müqəddəslik statusuna malikdir.Aktual məsələlərdən biri İslamın praktikada milli dillərlə münasibətinin qurulmasıdır. Haşiyə çıxaraqdeyərdik ki, islam bəzi bəsit-sadəlövh «millətçilərin» iddia etdiyi kimi təkcə ərəblərin dini deyil. MüqəddəsOxunun ərəbcə orijinal mətni kosmik-ilahi informasiya olaraq bütün bəşəriyyətə ünvanlanıb. Məqsəd milli, irqi,etnik mənsubiyyət dışında hamını yeni səviyyədə təktanrılıq inancına çəkməkdən ibarətdir ki, bu inanc da bütünözəlliklərilə Quran mətnində incələndiyində böyük mənada azadlıq ideolojisi kimi aşkarlanır. Məsələburasındadır ki, etnik mənsubiyyətcə ərəb olan Məhəmməd Seçilmiş (s) də, ərəblər də yeni kosmik-ilahiinformasiyanın ötürücüsü və ilkin daşıyıcıları kimi şərəfli bir tarixə düşüblər. Müqəddəs Oxu mətni göstərir ki,təktanrılığa Peyğəmbər dəvətləri bu müqəddəs Kitabdan öncə də Adəmdən (ə) bu yana müxtəlif xalqlarıntarixində önəmli rol oynamış, insanlaşma hərəkatına zaman-zaman yaradıcı impulslar vermişdir. Azadlığa,ucalığa, tərəqqiyə canatma duyğusu hər insanda, hər millətdə təbii ehtiyacı içərən bir məzmunda olduğundantəktanrılıq da məhz bu mənada milli sərhədlərdən ucada dayanır. Fəqət, ilahi ucalıq, ayələrdən də göründüyüüzrə, milli sərhədləri və fərqləri nəinki silir, əksinə, bunları kosmik-ilahi harmoniyanın vacib cizgiləri və Tanrıdərkində vacib dəlillər olaraq doğrulayır.Belə bir Quran məntiqinə görə, dini ayinlərimizin icrasında, dualarımızda doğma dildən istifadəni dəvacib saymalıyıq. Çünki İslam Tanrıya kor-koranə inanmaqdan daha çox O uca Varlıqla ünsiyyətə can atmağıtəşviq edir. Bu ünsiyyətdə hər hansı qeyri-səmimiliyə, yaxud anlaşıqsız dilə yer ola bilməz, təbii. Baxaq «ən-Nisa» surəsində Rəbbimiz nə buyurur: «Еу inananlar, yaxın gəlməyin namaza nə qədər ki, sərxoşsunuz, bilənəqədər ki, nə deyirsiniz...» (43-cü ayə). Göründüyü kimi, namaz vaxtı sərxoşluq ona görə qınanır ki, sərxoş adamöz dediyini anlamır. Məncə, bu ilahi qınaq anlaşıqsız ərəb ifadələrini pıçıldayan dindara da, şərhsiz-izahsızdeklamasiya edən din xadiminə də aid edilə bilər. Ümumiyyətlə, bütün təsbihlərin, yəni Tanrı öyümlərinin yerigəldikcə türkcə qarşılıqlarında səslənməsi düzgün olardı. Qəribədir, biz bunun vacibliyindən indi söz salırıq,ancaq təxminən on üç əsr öncə ərsəyə gəlmiş ən ulu milli abidəmiz «Kitabı Dədə Qorqud»da buna çox gözəl vəuğurlu cəhdlər edilmişdir. «Ağız açıb öyər olsam, Tanrı görklü» deyən Qorqud «Аllаһ-Təala» ifadəsini də«ucalardan uca Таnrı» kimi səsləndirir. Misalların sayını artırmaq da olar. Təbii ki, biz gözəl və ecazkar Qorqudifadələrini indiki dualarımız üçün təqlid örnəyi saya bilmərik. Yaradana yalvarışlar qəlibsiz olduğu qədərincə dəfərdidir. Fərdi olduğuna görə də intimdir. Və Tanrı ilə ünsiyyətin anlaşıqsız dildə baş tutması ağlabatangörünmür.Qorqud düşüncə sistemində türk-İslam sintezinin gözəl bir örnəyinin izlərinə rast gəlinir. Bu sintezolduqca təbii-məhrəmanə əlaqələr zəminində qurulub. Kitabdakı qəhrəmanların tanıdığı İslam tövhid üzərində503