Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Azərbaycan dili günüXalqları yaşadan, onları tarixin qaranlıqlarından dartıb işığa gətirən amillərdən biri ana dilidir.Ana dili millətin varlığını qoruyan, onu zamanın ağır sınaqlarından keçirərək əbədiyaşar edən birməfhumdur. Elə xalqlar var ki, onların ana dili tarixin ağır dövrlərindən adlaya bilməyərək məhv olub.O xalq dilsiz, mədəniyyətsiz qaldığından həm başqa xalqların dilinə, həm də milli mənsubiyyətinə əluzadıb.Onlar bir başqa xalqın genetik varisləridir, amma başqa ad, dil daşıyıcılarıdır. Xalqlar da var ki, onlarınana dilinin dünyanın, insanlığın yaşı qədər yaşı var. Azərbaycan dili bu dillər sırasında durur. Tarix göstərir ki,ana dilimiz ayrı-ayrı dövrlərdə müxtəlif dillərin, mədəniyyətlərin təsirinə məruz qalıb. Amma dilimizin qüdrəti,xalqımızın dilimizi qorumaq iqtidarında olması onu işğaldan xilas edib. Ana dilin varlığı millətin yaşamasıdeməkdir. Bunu hər bir azərbaycanlı bilməlidir. Xüsusən də gənc nəslin bu məsələdə məlumatı geniş olmalıdır.Azərbaycanda ana dili məsələsi hər zaman çox həssas bir mövzu olub və ona ziyalıların münasibətifərqli olub. Kimin hansı mövqedə olmasından asılı olmayaraq ana dilimizin yaşaması bizə çox şey deyir.Tarixin müxtəlif mərhələlərində dilimiz başqa adlarla təqdim edilib. Lap tatar dili kimi də. Amma butəqdimatlar dilimizin nüfuzuna, çəkisinə qətiyyən xələl gətirə bilməyib. Çünki onu yaşadan, məişətindən tutmuşali səviyyəyə qədər işlədən Azərbaycan xalqı olub. Xalqımız dilimizin ən böyük mühafizəçisi, qoruyucusu olub.Bu dil tarixdə məişətdən saraylara qədər ucalıb. Bu dildə çox böyük bədii, elmi, publisistik əsərlər yaranıb.Unikal musiqi nümunələri oxunub.Azərbaycan dilinin yaşaması həm də azərbaycançılıq ideologiyasının yaşaması, yayılması, inkişafıdeməkdir.Azərbaycan dilinə dövlət səviyyəsində ən böyük qayğı Azərbaycanın mərhum prezidenti HeydərƏliyevin dövründə olub. H. Əliyev ana dilimizin inkişafına böyük töhfələr verən bir sıra rəsmi sənədə imza atıb.Bu haqda sonra.Dilçi alimlər bildirir ki, uzun illər Azərbaycan imperiya əsarəti altında olduğundan bu illər ərzindədilimizə və əlifbamıza saysız-hesabsız zərbələr dəyib. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Çar Rusiyasının təsirialtında olduğu vaxtlarda ərəb əlifbasından istifadə olunurdu. Lakin 1920-ci il aprel ayından etibarən bolşeviklərvə kommunistlər bir sıra təcrübələr keçirtmiş oldular. Belə ki, Azərbaycan xalqının bir sıra adət-ənənələri, eynizamanda dili və əlifbası nəzərdən keçirildi...Azərbaycanda rus dili faktiki olaraq dövlət dilinə çevrilməkdə idi. XX əsrin sonu Azərbaycan ikincidəfə dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra əlifba sualı yenidən aktual mövzuya çevrildi. ilk dəfə olaraq 1991-ci ildə yeni əlifbaya keçid baş verdi. Lakin həmin vaxt real olaraq bu keçidi tam başa vurmağa icazə yox idi.Ölkədə poliqraf işi paralel olaraq 2 dildə aparılırdı. Qəzetlərin yarısı latın, yarısı isə kiril əlifbasında buraxılırdı.Bu isə yeni nəsil üçün böyük narahatlıq törədirdi. Bu hal 2001-ci ilin ortalarına qədər davam etdi.Köklü dəyişiklik isə 2001-ci il 18 iyun tarixində Prezidentin göstərişi ilə baş verdi. Məhz həmin günPrezident Heydər Əliyev Azərbaycan dövlət dili haqda sənəd imzaladı.Azərbaycan Respublikasının sabiq prezidenti Heydər Əliyevin 9 avqust2001-ci ildə verdiyi«Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında» fərmanı azərbaycançılıqideologiyasının möhkəmlənməsində böyük zəmin rolunu oynadı.Fərmanda bildirilirdi ki, qədim və zəngin mədəniyyətə malik olan Azərbaycan xalqı dünyasivilizasiyasına bir çox dəyərli töhfələr verib və onların ilk nümunələri bəşər tarixinin böyük kəşfi olan yazıvasitəsi ilə Qobustan və Gəmiqaya təsvirləri, həmçinin epiqrafik abidələr şəklində daşların yaddaşına həkkolunaraq günümüzədək yaşayır: «Tarixi faktlar sübut edir ki, bu qiymətli əsərləri yaradarkən Azərbaycan xalqımüxtəlif əlifbalardan istifadə edib.Islamın qəbuluna qədər olan dövrün yazıları ilə yaradılan bu qiymətli xəzinənin böyük bir qismi məhvedilib, zaman keçdikdə həmin abidələrin qələmə alındığı yazı şəkilləri unudulub və ya ərəb qrafikasına keçirilib.İslamın yayıldığı dövrlərdən isə xalqımız ərəb əlifbasından istifadə yolu ilə min ildən artıq bir zaman ərzindətariximizin ən yeni mərhələsinədək zəngin mədəni irs yaradıb. Ərəb əlifbası yüzillər boyu geniş məkandaMüsəlman Şərqi xalqlarının ümumi yazı sistemi kimi formalaşıb. Böyük Azərbaycan ədibləri, alimləri,mütəfəkkirləri, islam mədəniyyətinin təşəkkül tapıb inkişaf etməsində mühüm rol oynayaraq bəşərsivilizasiyasını zənginləşdirib. Lakin əsrlərlə müxtəlif xalqların mədəni əlaqəsinə xidmət edən ərəb qrafikasınındilimizin səs sistemini bütün dolğunluğu ilə əks etdirə bilməməsi, onun quruluşu və xarakteri haqqında tamaydın təsəvvür yaratmaması XIX əsrin ikinci yarısından etibarən Mirzə Fətəli Axundov başda olmaqla dövrün437