Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Ümumiyyətlə, müasir dövrdə konstitusiya nəzarəti orqanlarının mühüm vəzifələrindən biri dəKonstitusiyanın mütəmadi olaraq inkişaf etdirilməsi, ona dinamizm qazandırılmasıdır. Bu, dövlətin əsasqanununun siyasi sabitliyin təminatçısı kimi qəbul edilməsi və cəmiyyətin konkret hədəflərə yönəlmiş inkişafistiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi zərurətindən irəli gəlir. Məhz belə yanaşma əsasında Konstitusiyanormaların statik məcmusu olmaqdan çıxır, konstitusion dəyər və prinsiplər zamanın tələbləri çərçivəsində şərhedilir, eləcə də onların müasir demokratik cəmiyyətlərdə hakim olan anlayışlar baxımından daim inkişafetdirilməsi təmin olunur. Bununla da, Konstitusiya ictimai inkişafın ortaya çıxan yeni tələbatlarının nizamasalınmasında canlı vasitə rolunu oynayır. Bu isə öz növbəsində ona cəmiyyətdəki yeniliklərə adekvat təsirimkanı verən xüsusi dinamizm qazandırır.Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin əsas səlahiyyətlərindən biri normativ-hüquqi aktlarınKonstitusiyaya uyğunluğunu yoxlamaqdır. Konstitusiya Məhkəməsi bu səlahiyyəti vasitəsilə Konstitusiyanınaliliyini təmin etmiş olur. Konstitusiya Məhkəməsi yoxlanılan normanın və ya onun hər hansı bir hissəsininKonstitusiyaya və ya özündən üstün hüquqi qüvvəyə malik akta uyğun olmadığını müəyyən etdikdə onuqüvvədən düşmüş elan edir. Bununla, həmin normativ-hüquqi aktın müvafiq müddəası öz hüquqi qüvvəsini itirirvə Azərbaycan Respublikasının ərazisində tətbiq edilə bilməz. Buradakı mühüm məqam ondan ibarətdir ki,qeyd etdiyimiz kimi, yoxlanılan norma Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən məqsədə müvafiqlik nöqteyinəzərindəndeyil, Konstitusiyanın fəlsəfəsinə və prinsiplərinə uyğunluğu baxımından qiymətləndirilir. Beləliklə,Konstitusiya Məhkəməsi yoxlanılan normativ-hüquqi aktı bütövlükdə və ya onun ayrı-ayrı hissəsini qüvvədənsalmaqla Konstitusiya ilə uyğunsuzluq təşkil edən həmin normaları qanunvericilik sistemindən kənarlaşdırmışolur. Lakin Konstitusiya Məhkəməsi yoxlanılan aktların Konstitusiyaya uyğunluğu məsələsini həyatakeçirməklə öz fəaliyyətini bitmiş hesab etmir. Çünki "Konstitusiyaya uyğunlaşdırma" fəaliyyəti daha genişşəkildə qəbul edilməli, zərurət yarandıqda Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən dövlət hakimiyyət orqanlarınımüvafiq olaraq əlavə tədbirlər görməyə sövq edilməlidir. Konstitusiya Məhkəməsinin fəaliyyətini diqqətləizləyən zaman aydın şəkildə müşahidə olunur ki, məhkəmə öz qərarları ilə yeri gəldikcə sonradan görülməsizəruri olan tədbirləri əhatə edən müəyyən prosedurlara müraciət edir. Konstitusiya normalarının daha dolğuntəmin edilməsi üçün səlahiyyətli dövlət orqanlarına qanunvericilik tənzimləmələrinin həyata keçirilməsininzəruriliyinə dair ünvanlanmış tövsiyələr buna misal kimi göstərilə bilər. Bununla da, hakimiyyətlər bölgüsüprinsipinə ciddi riayət edilməklə bəzən normayaradıcı orqanların hüquqyaratma səlahiyyətləri müəyyən hədlərçərçivəsinə salınır, bəzən də gələcək norma yaradıcılığının konturları müəyyənləşdirilməklə səlahiyyətliorqanlar konkret hüquqyaratma fəaliyyətinə dəvət edilir. Prosedurların işlək mexanizminin olması və arzulanansəmərəni verməsi isə sözsüz ki, dövlət hakimiyyəti orqanlarının digər qollarının fəal dəstəyindən əhəmiyyətlidərəcədə asılıdır. Həmçinin qeyd etmək istərdik ki, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsidövlət hakimiyyətinin institutları arasında bilavasitə birləşdirici funksiyanı həyata keçirir, çünki o, ölkəmizinƏsas Qanunundan irəli gələn prinsiplərin aliliyinin qorunmasının təminatçısı kimi çıxış edir.Ümumiyyətlə, Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən hər hansı bir aktın Konstitusiyaya uyğunluğununyoxlanılması həmin aktı qəbul etmiş orqan, həmçinin digər normayaradıcı və ya məhkəmə orqanları üçünpreyudisial əhəmiyyətə malik xüsusi fakt kimi qəbul edilə bilər. Normayaradıcı orqanlara münasibətdəKonstitusiya Məhkəməsinin qərarının preyudisial əhəmiyyəti, əsas qanuna uyğun olmayan hesab edilmişnormativ hüquqi aktla eyni məzmunlu aktın yenidən qəbul edilməsinin yolverilməzliyi ilə səciyyələnir.Normativ hüquqi aktın hər hansı müddəasının Konstitusiyaya uyğun olmamasının Konstitusiya Məhkəməsitərəfindən müəyyən edilməsinin preyudisial əhəmiyyəti məhkəmələr tərəfindən digər aktlarda təsbit olunmuşoxşar müddəaların tətbiqini də qeyri-mümkün edir. Bu mənada, normayaradıcı orqanlar öz fəaliyyətlərində yerigəldikcə Konstitusiya Məhkəməsinin hüquqi mövqelərini diqqətlə nəzərə almalı, hüquqi tənzimləmələri məhzondan irəli gələn tələblərə uyğun qaydada həyata keçirməlidirlər.Ümummilli lider Heydər Əliyevin bilavasitə təşəbbüsü ilə 2002-ci il avqust ayının 24-də keçirilmişreferendum nəticəsində Konstitusiyaya edilmiş əlavə və dəyişikliklər mühüm əhəmiyyətə malik olmuş vəməhkəmənin fəaliyyətinin keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymasına imkan yaratmışdır. Bu günAzərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi geniş səlahiyyətlər dairəsinə malik Konstitusiya nəzarətiorqanıdır. Bu nəzarətin yurisdiksiyasına normativ-hüquqi aktların geniş spektri daxildir. Bu isə bütünqanunvericilik sisteminə Konstitusiya nəzarətini həyata keçirmək, Konstitusiya və qanun normalarının təfsirivasitəsilə hüququn inkişafı və tətbiqi təcrübəsinin istiqamətləndirilməsi kimi əhəmiyyətli səlahiyyətlərdeməkdir. Konstitusiya islahatlarından sonra Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət etmək hüququna maliksubyektlərin dairəsi də əhəmiyyətli dərəcədə genişlənmişdir. Bu dəyişikliklərdən sonra 2004-cü il yanvarın 8-də279