Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────mütərəqqi maarifçi ziyalılarım əlifba islahatı problemi üzərində düşünməyə vadar edib. Bu, Azərbaycanxalqının həmin dövrdə yaşadığı tarixi şəraitdən doğan zərurət idi. Öz qaynağını Avropadan alan yeni dövrünmaarifçilik hərəkatı Azərbaycan mədəniyyətinin inkişaf istiqamətini müəyyənləşdirib və bu da yeni mədəniyyəttipinə uyğun müasir əlifbaya olan ehtiyacı aktuallaşdırıb. XX əsrin əvvəllərində cərəyan edən ictimai-siyasi vəmədəni proseslərin gedişatı mövcud əlifbanı daha münasibi ilə əvəz etmək ideyasını meydana atıb.1922-ci ildə Azərbaycan hökumətinin qərarı əsasında yeni Əlifba Komitəsinin yaradılması, həminkomitəyə Azərbaycan dili üçün latın qrafikalı əlifba tərtibinin tapşırılması yeni qrafikaya keçilməsi yolundaatılmış ilk ciddi addım oldu. 1923-cü ildən etibarən latın əsaslı əlifbaya keçmə prosesi sürətləndirildi. 1926-cıildə keçirilmiş Birinci Ümumittifaq Türkoloji Qurultayın tövsiyələrinə cavab olaraq 1929-cu il yanvarın 1-dənetibarən Azərbaycanda kütləvi şəkildə latın qrafikalı əlifba tətbiq edildi».Azərbaycanda bir neçə dəfə dəyişdirilən əlifbaya münasibət bildirilən fərmanda qeyd edilir ki,Azərbaycan dövləti dövlət müstəqilliyini qazandıqdan sonra dilimiz və əlifbamız öz haqqına qovuşub:«Müstəqilliyimizin qazanılmasından sonra yaranmış tarixi şərait xalqımızın dünya xalqlarının ümumi yazısisteminə qoşulması üçün yeni perspektivlər açdı və latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpasını zəruri etdi.Bu isə müvafiq qanunun qəbul olunması ilə nəticələndi.On ilə yaxın bir müddətdə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidin ölkəmizdə 2001-ci ilinavqust ayında bütövlükdə təmin edildiyini və yeni əlifbadan istifadənin müstəqil AzərbaycanRespublikasının ictimai-siyasi həyatında, yazı mədəniyyətimizin tarixində mühüm hadisə olduğununəzərə alaraq qərara alıram:1. Hər il avqust ayının 1- i Azərbaycan. Respublikasında Azərbaycan əlifbası vəAzərbaycan dili günü kimi qeyd edilsin.2. Artıq 11 ildir respublikamızda 1 avqust Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günükimi keçirilir.Heydər Əliyevin məlum sərəncamı ilə bağlı mətndə bildirilir ki, mərhum Prezident ana dilimizininkişafını azərbaycançılıq ideologiyasının əsas hərəkətverici qüvvəsi olduğunu dəfələrlə vurğulayıb: « Anadilimizin inkişafına dövlətin həmişə xüsusi diqqət və qayğısı olub. Sovet dövründə quruluşun müəyyəntəzyiqlərinə, diktələrinə baxmayaraq, ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin respublikada dövlətdilinə çevrilməsində əsl fədakarlıq göstərib. Ana dilinin inkişafı ilə əlaqədar ulu öndərin müntəzəm imzaladığıfərman və sərəncamlarda, eləcə də çıxış və məruzələrində, tövsiyələrində vaxtaşırı ortaya çıxan problemlərinhəlli vacib sayılırdı. Ötən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafına, onun rəsmidövlət dilinə çevrilməsinə, beynəlxalq münasibətlər sisteminə yol tapmasına, zənginləşməsinə, zənginləşəzənginləşənüfuz qazanmasına böyük əhəmiyyət verilirdi. «Dil ədəbiyyatla, mədəniyyətlə, mənəviyyatlabağlıdır, bunlarsız isə vətənpərvərlik formulu yoxdur» - söyləyən Heydər Əliyev yürütdüyü dil siyasətindəhəmişə çalışırdı ki, gənc nəsildə bu cür nəcib hisslərin tərbiyə edilməsi ön planda olsun. Ümummilli lider anadilini sadəcə öyrənmək deyil, onu sevməyi də tələb edirdi. Bu mənada dillə bağlı söylədiyi bütün fikirlərdə,çıxış və məruzələrində həmişə böyük mənalar duyular, müdriklik hiss edilərdi: «Xatirimdədir, 70-ci illərdə mənbir neçə dəfə çox narahatlıqla göstərişlər verdim ki, rusdilli məktəblərdə Azərbaycan ədəbiyyatına çox yerverilsin. Azərbaycan dilinin bugünkü inkişaf səviyyəsi təsdiqləyir ki, xalqımız dünyanın ən qədimxalqlarındandır. Təbii ki, dilin təşəkkülü müxtəlif proseslərdən keçir. Bu gün istər danışıq, istərsə də yazılışəkildə işlətdiyimiz Azərbaycan dili də mürəkkəb və ziddiyyətli bir yol qət etmişdir. Əlbəttə, dilin əsasyaradıcısı millətin özüdür. Elə ifadələr, kəlmələr var ki, xalq onu necə işlədibsə, bu gün də elə qəbul edilməlidir.Bir sözün yerinə düşməməsi onun mənasının itməsinə, təhrif olunmasına gətirib çıxarır. Nahaq demirlər ki, dilsöz sərvətinin yaradıcısıdır. Bəlkə də Allahın insana bəxş etdiyi ən qüdrətli, ecazkar nemətlərdən biri dildir və otəkcə ünsiyyət vasitəsi deyil».Ekspertlərin fikrincə, müstəqil Azərbaycan dövlətinin dil siyasətinin müəyyənləşməsində HeydərƏliyevin çox müstəsna xidmətləri olub. Onun imzaladığı, yuxarıda adını çəkdiyimiz 18 iyun 2001-ci il tarixli«Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında»kı fərmanını şərh edən alimlər H. Əliyevin fikrinixatırlayır: «Azərbaycan dili bu gün dərin fikirləri ən incə çalarlarınadək olduqca aydın bir şəkildə ifadə etməkqüdrətinə malik dillərdəndir. Düşüncələrdəki dərinliyi, hisslərdəki incəlikləri bütünlüklə ifadə etmək kamilliyinəyetişə bil- məsi üçün hər hansı xalqdan bir neçə minillik tarixi yaşaması lazım gəlir. Bu mənada biz xoşbəxtikki, doğma Azərbaycan xalqı həqiqətən də dünyanın ən qədim xalqlarından biridir». Heydər Əliyevin məşhur birfikrini dönə-dönə xatırlayan dilçilər bildirir ki, dil və milli ideologiya haqda tarixdə ən qiymətli fikirlərdən biriniHeydər Əliyev deyib: «Millətin milliliyini saxlayan onun dilidir».438