Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə və atributlarına dair məqalələr

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────Konstitusiya Məhkəməsinin qanuni təyinatına müvafiq olaraq, Konstitusiyanın aliliyinin təmin edilməsionun fəaliyyətinin əsas prinsiplərindən birini təşkil edir. Məhkəmə həm norma nəzarəti, həm də Konstitusiyanınvə qanunların rəsmi şərhi üzrə qəbul etdiyi qərarlarında konstitusionalizm ideyalarının inkişafına təkan verir,yeri gəldikcə konstitusiya normalarının Konstitusiyanın ümumi konsepsiyasına uyğun mənasını açır, həmçininƏsas Qanuna uyğun olmayan qanunları və digər normativ-hüquqi aktları qanunvericilik sistemindən çıxarır vəya onların konstitusiya hüquqi məzmununu şərh edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham ƏliyevKonstitusiya Məhkəməsinin 10 illik yubileyi münasibətilə məhkəməyə ünvanladığı təbrik məktubunda onunötən dövrdəki fəaliyyətinə qiymət verərək qeyd etmişdir ki, Konstitusiya Məhkəməsi qəbul etdiyi qərarlarlahüquq sisteminin inkişafına və hüquq mədəniyyətinin artırılmasına təsir göstərir, bütövlükdə dövlətin hüquqiəsaslarının gücləndirilməsində fəal iştirak edir.Bu günədək Konstitusiya Məhkəməsinə konkret konstitusiya normalarının rəsmi şərhi ilə bağlı iki sorğudaxil olmuş və həmin sorğular əsasında Konstitusiyanın 49-cu və 100-cü maddələrinə rəsmi şərh verilmişdir.2003-cü il 1 avqust tarixli qərarında Konstitusiya Məhkəməsi belə nəticəyə gəlmişdir ki, AzərbaycanRespublikası Konstitusiyasının 100-cü maddəsinin "...başqa dövlətlər qarşısında öhdəliyi olmayan..."müddəasının hüquqi mənası vətəndaşın xarici dövlətlərlə bağlılığına və onlardan asılılığına səbəb olanmünasibətlərin mövcudluğu ilə əlaqədar yaranan öhdəliklərinin olmamasını ehtiva edir. Məhkəmə hesabetmişdir ki, belə öhdəliklər uzun müddət ərzində xaricdə yaşamaqla bağlı əmələ gələn davamlı, möhkəm vəsabit münasibətlərin mövcudluğuna səbəb olan qeydiyyat, vergi, ölkə ərazisini müəyyən müddətdən artıq tərketməmək və s. kimi, habelə siyasi hüquqi və bu cür öhdəliklər də ola bilər.Konstitusiyanın 49-cu maddəsinin şərhinə dair 2005-ci il 21 oktyabr tarixli qərarında KonstitusiyaMəhkəməsi Konstitusiyanın 12-ci maddəsinin II hissəsi, 24-cü maddəsinin II hissəsi, 71-ci maddəsinin IIhissəsi, 72-ci maddəsinin II hissəsi, 155-ci maddəsi, "Azərbaycan Respublikasında insan hüquq vəazadlıqlarının həyata keçirilməsinin tənzimlənməsi haqqında" Konstitusiya Qanununun 3-cü maddəsi və İnsanhüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Konvensiyanın 11-ci maddəsinin II hissəsinin müddəalarıbaxımından belə rəyə gəlmişdir ki, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 49-cu maddəsində nəzərdətutulan sərbəst toplaşmaq azadlığı hüququna demokratik cəmiyyətdə zəruri olan və qanunla müəyyən edilmişməhdudiyyətlər qoyula bilər.Məhkəmə fərdi şikayətlər üzrə qəbul etdiyi qərarlarında Konstitusiya normalarının məzmununun,xüsusən də hüquq və azadlıqların məhkəmə müdafiəsi təminatını təsbit edən 60-cı maddəsinin inkişafetdirilməsi baxımından gərəkli hüquqi mövqelər formalaşdırmışdır.Konstitusiya Məhkəməsi 2004-cü il 23 aprel tarixli qərarında 60-cı maddə ilə təminat verilən məhkəməmüdafiəsi hüququnun beynəlxalq hüquqi aktlarda ədalətli məhkəmə araşdırması hüququ kimi qəbul olunduğunuqeyd etməklə həmin maddənin konstitusiya hüquqi məzmununu daha da zənginləşdirmişdir. Digər, 2004-cü il24 may tarixli qərarda isə konkret məhkəmə icraatı növlərinə münasibətdə səhv məhkəmə aktına yenidənbaxılması imkanının olmaması şəxsin məhkəmə müdafiəsi hüququnun məhdudlaşdırılması kimiqiymətləndirilmişdir. R.Aslanovun şikayəti üzrə 2004-cü il 26 iyul tarixli qərarda Konstitusiyanın 60-cımaddəsində təsbit olunmuş təminatın mahiyyətinə toxunan məhkəmə göstərmişdir ki, bu təminatın əsasmahiyyəti həm də ondan ibarətdir ki, işə baxan məhkəmə yalnız qanunla nəzərdə tutulan səlahiyyətlərçərçivəsində hərəkət etməlidir.E.Əlizadə və digərlərinin şikayəti üzrə qəbul etdiyi qərarda Konstitusiyanın 58-ci maddəsininməzmununa toxunan məhkəmə, həmin maddədə təsbit olunmuş birləşmək hüququnun hər kəsin ictimai birlikyaratmaq, bu birliyə sərbəst daxil olmaq (və ya olmamaq) və ondan çıxmaq hüququnu özündə əks etdirməsibarədə mövqeyini ifadə etmişdir.Konstitusiya Məhkəməsi 2004-cü il 20 sentyabr tarixli qərarında Konstitusiyanın 59-cu maddəsinin(azad sahibkarlıq hüququ) məzmunu ilə bağlı qeyd etmişdir ki, bu maddə hər bir fərdin iqtisadi fəaliyyətinisahibkarlıq sahəsində onun şəxsi azadlığının təzahürü kimi qəbul edir və iqtisadi fəaliyyət azadlığı prinsipiniinkişaf etdirir.Ümumiyyətlə, yuxarıda sadalanan və digər qərarlarında konkret məsələlərə dair Konstitusiyanınkonsepsiyasından, məzmun və mahiyyətindən irəli gələn hüquqi mövqeyini ifadə etməklə KonstitusiyaMəhkəməsi hüquq yaradıcılığı prosesində iştirak edir və hüquq tətbiqetmə təcrübəsinə müsbət təsir göstərir.Bütövlükdə konstitusiya hüququnun inkişafına xidmət edən bu məsələlərdə Konstitusiya Məhkəməsininüzərinə mühüm vəzifə düşür. Bu mənada Konstitusiya normalarının şərhinə Avropa İnsan HüquqlarıMəhkəməsinin təcrübəsində fəal tətbiq olunan şərhin təkamül prinsipindən yanaşılmalıdır. Məhz belə yanaşma185