Het beleid inzake unieke regionale talen

34
35
Het vergelijken van beleid: Nederland en Duitsland
historische achtergrond van de provincie Limburg binnen het Nederlandse
staatsbestel te zeggen (Zondergeld, 1987:9-15), als wel de mate waarin de
regering een actief beleid inzake de Nederlandse taal heeft ontwikkeld. Het
Koninklijk besluit van 4 juni 1830 is overigens het eerste dat het gebruik
van het Nederlands als officiële taal in Fryslân regelt, waarmee de dan reeds
in Fryslân, evenals in andere gewesten, sinds ca. 1500 bestaande
Hollandstalige bestuurstaaltraditie, wordt bevestigd (Vries, 1993:129;
Zondergeld, 1987:7; Van Dijk, 1982:28-29).
Koning Willem I (1772-1843) voerde in zijn tijd, dat wil zeggen in het
korte tijdperk van het Koninkrijk der Nederlanden (1814-1830), een, vanuit
de Franse revolutionaire ideologie: “Eén staat, één taal” en het Duitse
romantische denken: “Eén taal, één natie, één staat” te begrijpen, actieve
taalpolitiek met het doel de positie van het Nederlands in met name het
34
zuiden te versterken (De Jonghe, 1967:23). Onder het bewind van Willem I
kreeg de taalgrens die België zowel geografisch als sociaal doorsnijdt, voor
het eerst een bestuurlijk belang. Met het Koninklijk besluit van 5 juli 1822
werden de bestuurlijke grenzen aangepast aan de taalgrens, zodat de
arrondissementen Brussel en Leuven de Vlaamse gemeenten omvatten en
het arrondissement Nijvel de Waalse. Het onderwijs vormde echter het
voornaamste domein van de taalpolitiek in het begin van de negentiende
eeuw. Feitelijk bestond het beleid uit een vernederlandsen van het onderwijs
in de taalgrensgemeenten om op die manier niet alleen de bestaande grens te
consolideren, maar ook terrein op het Frans terug te winnen. De op de
ontwikkeling van het Nederlands als staats- en nationale taal gerichte
politiek duurde echter te kort om lange-termijn-ontwikkelingen met
betrekking tot het Frans in de Zuidelijke Nederlanden ongedaan te maken. In
1830 werd het Frans de officiële taal van de Belgische staat (Lamarcq,
1996:207-209). Wel kan aan het onder Willem I gevoerde taalbeleid een
verzwakken van de logica van de verfransing in het huidige Vlaanderen
worden toegeschreven (Delwaide, 1996a:57).
Na het taalbeleid van koning Willem I lijkt de positie van het Nederlands,
met uitzondering van het onderwijsbeleid, in de Nederlandse nationale
politiek geen hoge prioriteit meer te krijgen. In tegenstelling tot de situatie
in België, bestond in Nederland ook geen directe noodzaak om de positie
35
van het Nederlands wettelijk te gaan regelen. De mate van
Zie onder meer: KB van 15 september 1819 (Stbl. 48), KB van 5 juli 1822 (Stbl. 17), KB van
26 oktober 1822 (Stbl. 46), KB van 30 december 1822 (Stbl. 60), KB van 13 april 1823 (Stbl.
16), KB van 28 augustus 1829 (Stbl. 58), KB van 4 juni 1830 (Stbl. 19).
De Nederlandse situatie is onvergelijkbaar met die in België, waar de overheid, na een begin
dat ‘een gematigde, minimalistische taalpolitiek’ genoemd is (Van Goethem, 1990:282), de
taal- en cultuurstrijd binnen het overheidsapparaat met name door middel van taalwetten,
121