Het beleid inzake unieke regionale talen

62
63
Het vergelijken van beleid: Nederland en Duitsland
Saterfries of het Sorbisch, de in Duitsland gesproken autochtone regionale
62 talen. In de praktijk is het Duits de enige officiële taal (Lemke, 1998:39).
Wetten worden in het Duits gepubliceerd, de hoogste staatsorganen gebruiken
alleen het Duits en een in een vreemde taal gesteld verdrag dient
voor de behandeling in het Parlement in het Duits te worden vertaald
(Pastor, 1997: 159). Artikel 3 van de Duitse Grondwet kent wel een
anti-discriminatiebepaling: niemand mag op grond van sekse, afstamming,
ras, taal, vaderland en afkomst, geloof of religieuze of politieke inzichten
63
nadeel of voordeel ondervinden. Lemke (1998:19-21) wijst erop dat de
gebruikte formulering op het eerste gezicht de bescherming en in het
bijzonder het steunen van nationale minderheden en volksgroepen in de weg
lijkt te staan. Het gaat echter om het voorkomen van een ongelijke
behandeling van individuen en dat kan mogelijk bereikt worden door juist
een ongelijk behandelen van groepen. Om een formele gelijkheid te bereiken
dienen feitelijk bestaande nadelige verschillen geëlimineerd te worden.
Overigens draagt het betreffende artikel de wetgever die eliminatie niet op.
Alleen wanneer de wetgever besluit om bijzondere regelgeving ten behoeve
van een groep vast te stellen, komt zij daarmee niet in conflict met de
anti-discriminatiebepaling.
Het voorstel van de Gemeinsamen Verfassungskommission om in de
nieuwe Grondwet van 1994, zoals die na de eenwording van Bondsrepubliek
en Duitse Democratische Republiek werd aanvaard, een artikel 20b op te
Of het Nederduits tot de categorie van de autochtone talen in Duitsland gerekend moet
worden, is op zijn minst niet onproblematisch (Stellmacher, 1996:498). Eerst met de
voorbereidingen van Duitslands ratificatie van het Europees handvest voor regionale of
minderheidstalen, is de tot dan aangenomen dialectstatus van het Nederduits, dat gesproken
wordt van de Eems tot de Oder en van de Deens-Duitse grens tot de lijn Krefeld-Frankfurt aan
de Oder, in discussie geraakt (Nath, 1997:5). Wat de aandacht van de politiek voor het
Nederduits betreft: Ein Netzwerk für Niederdeutsch documenteert voor de afgelopen ongeveer
twintig jaar zes keer een debat in de Sleeswijk-Holsteinse Landdag over het Nederduits
(Fischer, Schulz, z.j.: 13-50, 102-114).
De eerste Duitse Grondwet met een bepaling over de bescherming van minderheden is de
Frankfurter Reichsverfassung van 28 maart 1849. In het hoofdstuk over de grondrechten van
het Duitse volk garandeert §188 de “nicht deutsch redenden Volksstämmen Deutschlands ihre
volkstümliche Entwicklung, namentlich die Gleichberechtigung ihrer Sprachen, soweit deren
Gebiete reichen, in dem Kirchenwesen, dem Unterricht, der inneren Verwaltung und
Rechtspflege” (Lemke, 1998:72; Pastor, 1997:20). De Weimarer Grondwet van 1919 kent in
artikel 113 de volgende bepaling: “Die fremdsprachigen Volksteile des Reiches dürfen durch
die Gesetzgebung und Verwaltung nicht in ihrer freien, volkstümlichen Entwicklung,
besonders nicht im Gebrauch ihrer Muttersprache beim Unterricht sowie in der inneren
Verwaltung und der Rechtspflege beeinträchtigt werden” (Lemke, 1998:79; Boehm, 1992:6).
Deze bepaling hield geen directe rechtsgevolgen in, maar was veel meer een richtsnoer voor
verdere uitvoeringswetgeving die echter, op een enkele uitzondering op deelstaatniveau voor
het onderwijs na, niet tot stand zou komen (Lemke, 1998:83).
133