Het beleid inzake unieke regionale talen

2
3
4
Het beleid inzake unieke regionale talen
in 1937 toen artikel 2 van de Lager Onderwijswet (1920) werd uitgebreid
met de volgende frase: “Daar waar naast de Nederlandsche taal een
streektaal in levend gebruik is, kan onder lezen en Nederlandsche taal eenige
2
kennis van die streektaal begrepen zijn.” Die voorzichtige en bescheiden
formulering werd bereikt, nadat reeds in het begin van de 19de eeuw de
eerste wens daartoe geuit was. Wumkes (1934:22) noemt in dat verband één
van de oprichters van het Friesch Genootschap, mr D. H. Beucker Andrea:
“Syn ûntspanning wier neist de botanica de filology. Mei great gemak lies
hy de measte talen, koe hjar eigenheden en wier thús yn hjar skriftekennisse.
En boppe-oan stie by him syn eigen sprake, it Frysk. Hy sette it sa heech, dat
er in plan makke om troch geregeld ûnderrjocht yn dy tael it safier te
bringen, dat hja op alle skoallen spritsen, skreaun en lêzen waerd. Yn dat
3
stik fen saken wier hy syn tiid in ieu foarút.” Ook verder laat de
negentiende eeuw verschillende, maar alle bescheiden pogingen zien om het
Fries in het onderwijs te gebruiken (Feitsma, 1979:53-54). Het streven om
het Fries een plaats in het onderwijs te geven, kreeg in 1900 een sterker
organisatorisch draagvlak toen de in dat jaar gehouden algemene
vergadering van het hiervoor reeds genoemde en in 1844 opgerichte Selskip
foar Fryske Tael- en Skriftekennisse besloot om het bevorderen van het
onderwijs in de Friese taal in het beginselprogramma op te nemen
4
(Zondergeld, 1978:28). Daarmee anticipeerde het Selskip op de op handen
zijnde invoering van de leerplichtwet, waarvan negatieve gevolgen voor het
Fries gevreesd werden. In de winter van 1907/1908 werpt het streven van
het Selskip zijn eerste vruchten af. Op 16 openbare scholen en 1 bijzondere
overigens al snel na het einde van de oorlog een feit (Hemminga, 1997b:268). Verder vragen
de Bewegingsrapporten de mogelijkheden van een ‘ûnderradiostation’ in Fryslân na te gaan.
In het zes jaar na de Bewegingsrapporten verschenen Rapport van de Provinciale Adviescommissie
voor het Decentralisatievraagstuk wordt een eigen plaats voor Fryslân in het
radiobestel bepleit. Ook de schoolradio wordt in dat verband genoemd. De korte bijdrage over
de radio anticipeert op te verwachten wetgeving, die uiteindelijk overigens eerst in 1967
gerealiseerd gaat worden. Het rapport van de Commissie-Wesselings uit 1953 beperkt zich tot
het er beschikking stellen van een Friese regionale zender van de Regionale Omroep Noord,
als uit Fryslân ingebrachte wens. Het begin van het streven om Friese televisie te realiseren valt
eerst eind jaren vijftig te traceren (Hemminga, 1997a:37).
Stbl., 1937:323.
Dat Daniël Hermannus Beucker Andrea (1772-1828) zijn tijd ver vooruit was, blijkt niet
alleen uit het feit dat het nog driekwart eeuw zou duren voordat de wens om het Fries in het
onderwijs op te nemen opnieuw geformuleerd werd, maar ook uit het feit dat de onderwijsalmanak
in 1816 nog de raad gaf “om toch vooral in de scholen het vriesch boers niet te
gedogen” (Tjerkstra, Riemersma, 1997:7).
Initiatiefnemer tot het voorstel is de Amsterdamse bankier Pieter de Clerq (1849-1934) die
zich in 1899 in Veenwouden heeft gevestigd (Wumkes, 1949:500).
172