Het beleid inzake unieke regionale talen

20
21
22
Het beleid inzake unieke regionale talen
ter bestudering van het gebruik van het Fries op het gebied van het
rechtsverkeer, aan. 20
De commissie-Wesselings brengt op 8 juni 1953 na vier vergaderingen een
kort rapport aan de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen uit.
Het rapport besteedt de meeste aandacht aan het onderwijs in het Fries op de
lagere school. En hoewel de pedagogisch- didactische argumentatie voor een
invoeren van het Fries als voertaal en de gunstige ervaringen met het Fries
als voertaal in de negen proefscholen worden erkend, adviseert de
commissie met geen andere grond dan “in de huidige situatie”, niet tot
invoering van het Fries als verplicht leervak over te gaan. “Aan de
gemeente- en schoolbesturen zou echter zonder bezwaar de bevoegdheid
kunnen worden gegeven het Fries als leervak op hun scholen in te voeren en
het onderwijs in de aanvangsklassen in de Friese taal te doen geven.” Verder
adviseert de commissie het Fries in de nieuwe Kweekschoolwet op te
nemen. 21
Het rapport van de commissie-Kingma Boltjes wordt nader verwoord in
22
het kabinetsstandpunt van 9 december 1953 (Van Dijk, 1982:77). Het in
een brief van de ministers L.J.M. Beel (1902-1977) en L.A. Donker
(1899-1956) aan de Tweede Kamer uitgebrachte kabinetsstandpunt betreft
onder meer de regeling van het Fries in het bestuurlijke verkeer. Het
mondelinge gebruik van het Fries in de richting van de lagere overheden
wordt daarbij in principe toegestaan, terwijl het taalgebruik in het
schriftelijke verkeer aan de lagere overheden zelf wordt overgelaten, met
De Jong en Riemersma (1994:19) schrijven ten onrechte Kingma-Boltje.
Op 18 oktober 1901 schrijft Fokke J. de Zee (1874-1950), secretaris van de gemeente Rauwerderhem,
een in het Nederlands gestelde brief aan alle gemeenteraden in Fryslân met het
verzoek om het Fries als voertaal in de raadsvergaderingen toe te laten. Een dag later verzendt
het Selskip foar Fryske Tael- en Skriftekennisse een soortgelijke brief, maar dan in het Fries
geschreven. Jan Jelles Hof (1872-1958) vraagt in 1902 met enkele bijdragen in het
Nieuwsblad van Friesland aandacht voor de positie van het Fries voor de rechtbank. Zijn
initiatief wordt in de Tweede Kamer door het uit Fryslân afkomstige Kamerlid Geert Lourens
van der Zwaag (1858-1923) overgenomen. Daarmee komt het Fries voor het eerst op de
nationale politieke agenda terecht, zonder dat er weliswaar van enige verandering voor de
positie van het Fries sprake is. Ook de eerste actie voor het taalgedrag in de Friese gemeenteraden
blijft zonder duidelijk waarneembare gevolgen (Zondergeld, 1978:29-30).
De commissie-Wesselings acht zich, mede gezien haar samenstelling, niet competent om een
oordeel te geven over de van Friese zijde naar voren gebrachte desiderata, zoals rijkssteun
voor een nieuw onderkomen van de Provinciale Bibliotheek, het realiseren van een Friese
radiozender ten behoeve van de Regionale Omroep Noord, steun voor de bijzondere leerstoelen
in de Friese taal en letterkunde, opname van het Frysk Orkest in het rijksorkestenbestel
en rijkssubsidie voor respectievelijk het Friesch Genootschap, de Fryske Akademy, de Fryske
Kultuerried en de Provinsjale Underwiisried. De commissie raadt de minister hierover
rechtstreeks met het College van Gedeputeerden te overleggen.
Bijlage Handelingen Tweede Kamer, 1953-1954, 3321.
180