Het beleid inzake unieke regionale talen

23
24
25
Het Fries in Nederland
uitzondering van die stukken van lagere overheden, waarvoor een wettelijke
verplichting tot ter visie legging geldt. Deze dienen in het Nederlands
23
gesteld te worden, zo nodig met daarbij een vertaling in het Fries. De brief
van de beide ministers en de rapporten van de commissies-Kingma Boltjes
en -Wesselings leiden vervolgens in respectievelijk 1955 en 1956 tot
wetgeving. 24
Het werk van de commissie-Wesselings vindt zijn afronding in het in werking
treden van de Wet-Cals die de legalisering betekent van de sinds 1950
bestaande proefscholen waarin het Fries tot het derde leerjaar voertaal is. 25
Het gebruik van de Nederlandse taal wordt door de commissie-Kingma Boltjes beargumenteerd
met het wijzen op de rijkseenheid en overwegende praktische bezwaren. De communicatie
tussen burger en provincie en gemeente wordt door de commissie, anno 1953, niet
ten onrechte als weinig frequent gezien. Het gebruik van het Fries kan, voorbijgaand aan
inhoudelijke en principiële overwegingen, in die zin dan ook weinig moeilijkheden opleveren.
De commissie spreekt zich ook uit over de naamgeving van gemeenten, plaatsen, straten,
pleinen, enz. Voor wat die categorieën betreft, acht de commissie het met uitsluiting van gemeentenamen
het de bevoegdheid van de gemeenteraad om de betreffende namen te wijzigen
(dus ook van het Nederlands in het Fries) of te geven. Tevens is de commissie van mening dat
op plaatsnaamborden de aanduiding in de Friese taal zou mogen worden toegevoegd. Ook de
namen van de NS-stations in Fryslân zouden zowel in het Nederlands als in het Fries kunnen
worden vermeld (zie: Van Dijk, 1982:173-179).
Los van de regelgeving heeft het dorp Akkrum in 1946 de primeur van een Friestalige
straatnaam. Bolsward/Boalsert plaatst op 28 mei 1952 het eerste tweetalige plaatsnaambord,
terwijl de gemeenteraad van Opsterland op 28 juli 1950 als eerste tot een eentalig Friese
dorpsnaam besluit voor het dorp Nij Beets (zie voor een uitgebreid overzicht van de feitelijke
ontwikkelingen inzake het gebruik van het Fries in bestuur en rechtspraak: De Stiennen Man,
XXXI, 6, 21 april 1975, pp. 2-20, alsmede De Stiennen Man, XXXII, 1, 23 jannewaris 1976,
pp. 1-25).
In het kader van het provinciale beleid inzake Fries in het officiële verkeer neemt de voorbeeldgemeente
Tytsjerksteradiel in 1986 het besluit om plaats- en straatnamen te verfriesen.
Tytsjerksteradiel zou in hetzelfde jaar nog worden gevolgd door de gemeente Boarnsterhim.
De gemeenten Littenseradiel en Ferwerderadiel namen in resp. 1993 en 1996 het besluit om
de plaatsnamen alleen in het Fries te benoemen. De gemeenten zijn daartoe bevoegd op grond
van artikel 158 Gemeentewet.
Ook de rijkssubsidiëring van de Fryske Akademy en de Algemiene Fryske Underrjocht
Kommisje is een rechtstreeks gevolg van het naar aanleiding van het rapport Wesselings
gevoerde overleg tussen Gedeputeerde Staten van Fryslân en het Departement van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen (Van Ommen, 1980:203). De opmerking van Wassink (1991:17)
of zou het Kabinetsstandpunt van 1953 nog altijd gelden, omdat er naderhand nooit een ander
kabinetsstandpunt geformuleerd is, gaat voorbij aan de sindsdien plaatsgevonden beleidsmatige
ontwikkelingen, alsmede gerealiseerde wetgeving.
In de Wet van 20 mei 1955 (Stbl., 1955:225) wordt in art. 3 van de Lager Onderwijswet van
1920 de volgende bepaling opgenomen: “Daar waar naast de Nederlandse taal de Friese taal
of een streektaal in levend gebruik is, kan het leerplan bepalen, dat ten hoogste tot in het derde
leerjaar de Friese taal of die streektaal mede als voertaal bij het onderwijs wordt gebezigd.”
Het aantal tweetalige scholen in Fryslân zou vervolgens van 13 in 1956 groeien tot 84 in 1965,
om in 1970 nog 70 te bedragen (De Jong, Riemersma, 1994:20).
181