Het beleid inzake unieke regionale talen

Gearfetting
oangeande de Fryske taal en kultuer. It Provinsjaal Bestjoer fan Fryslân
sjocht nije kânsen as in nij regear mei it wurk út ein set. It Fryske Kolleezje
fan Deputearren lit witte in fûnemintele konsensus op it oanbelangjende
beliedsmêd nedich te achtsjen. Dêrop begjint in dialooch tusken provinsje
en Ryksoerheid dy’t, fjouwer jier letter, yn 1989 de earste
bestjoersoerienkomst Fryske taal en kultuer opsmyt.
De yn de tweintichste ieu ta stân kommen beliedsfoarming oangeande it
Frysk hat plakfûn sûnder dat de kearn fan it Haachske belied feroare is.
Dêr’t fan in oanpassen praat wurde kin, giet it winliken om de sekundêre
aspekten. Binnen de Haachske pleitkoälysje kinne oars ûnderskate
stânpunten waarnommen wurde. Dêrnjonken falt de rol fan it Parlemint op.
Keamerleden, en dan benammen dy’t út Fryslân komme, blike in wichtige
rol te spyljen. Hja foarmje foar de provinsjale pleitbesoargers in brêgehaad
yn it Haachske sintrum fan de macht.
Sûnt de ein fan de jierren sechstich hat de Fryske pleitkoälysje it
provinsjebestjoer as foarnaamste aktor. Mar soks wol net sizze dat de oare
aktoaren net fan belang wêze soenen. Oant mids jierren santich binne it
benammen de organisaasjes dy’t mei-elkoar de Fryske Beweging útmeitsje,
dy’t yn de beliedsfoarming in opmerklike rol spylje. Dy organisaasjes
nimme de foarstap ta, en hâlde soms oan as storein, of nimme, lykas yn it
gefal fan de realisaasje fan de Fryske publike regionale televyzje, de
foarstap fan de provinsje wer oer, om sadwaande it stelde doel te berikken.
Dêrnjonken kinne oan de sydline fan it beliedsfoarmingsproses ûnderskate
aktoaren en aktiviteiten waarnommen wurde, dy’t, faak mar foar in koarte
tiid, in bydrage oan it einresultaat besykje te leverjen.
Yn it oare beskreaune gefal, it realisearjen fan de publike regionale televyzje,
stelde it Provinsjaal Bestjoer fan 1980 ôf prikken yn it wurk om ien
en oar foarelkoar te krijen. Nei de presintaasje fan ûnderskate rapporten
wurdt, as de ein fan de Omroepwet yn sicht komt, noch hastich besocht om,
mei help fan in spesjaal yn it libben roppen rjochtspersoan, Fryske televyzje
te realisearjen. De Fryske pleitkoälysje komt lykwols in machtige opponint
tsjin op har paad: de Nederlandse Omroep Stichting. Dy organisaasje fielt
neat foar de Fryske plannen. De NOS is der allinne op út om fêst te hâlden
oan de besteande omropkonstellaasje en dêr passe de plannen foar regionale
of provinsjale televyzje net yn. De NOS sil har opfettings net feroarje, mar
wol har belangstelling ferlieze as it omropmonopoalje troch de komst fan de
kommersjele omrop ûnder fjoer komt te lizzen. Op dat stuit skoddet
‘Hilversum’ sa bot op syn grûnfêsten, dat de ferantwurdlikens foar de
regionale omrop ynlevere wurdt. Dêrmei ferskynt in ferselsstannige
regionale omrop as nije aktor yn de Fryske pleitkoälysje en dêrmei is de
publike regionale televyzje gaueftich in feit.
449