Het beleid inzake unieke regionale talen

22
23
24
25
26
Het beleid inzake unieke regionale talen
gezagsdragers, op 11 oktober 1909 het Friese onderwijs aan de school van
22
Westerland op het eiland Sylt. De Söl’ring Foriining legde zich meteen bij
het ministeriële, met het oog op de nationale eenheid geformuleerde besluit
neer. Men wilde geen conflict met de overheid (Steensen, 1986:98-102). Op
de andere Sylter scholen werd nog tot de Eerste Wereldoorlog het Söl’ring
Leesbok gebruikt, maar daarna raakte de aandacht voor het Fries al snel in
het verval. Onderscheidde de Söl’ring Foriining zich al niet door een actieve
opstelling, de Nordfriesische Verein für Heimatkunde und Heimatliebe, in
1902 onder invloed van de neo-romantische vernieuwingsbeweging van
rond de eeuwwisseling in Husum opgericht, hield zich geheel afzijdig van
23
de kleine Sylter taalstrijd. Evenmin ondernam de Nordfriesische Verein in
die tijd pogingen om het Fries elders in Noord-Friesland in het onderwijs
ingevoerd te krijgen. 24
Dat het Fries direct met nationaal-politieke kwesties te maken kreeg, zou
tijdens de naweeën van de Eerste Wereldoorlog nog duidelijker worden. De
hiervoor reeds genoemde referenda van 1920 vergen ook van de zijde van de
25
Noordfriezen een expliciet kiezen voor òf Duitsland òf Denemarken. Zij
die de laatste optie kiezen zijn van mening dat de Friezen een zelfstandig
volk vormen, terwijl de Friezen die voor de eerste optie kiezen over een
26
Duitse stam spreken. Ook de toekomst van het Noordfries speelt een,
Het is overigens één van de weinige keren dat de centrale overheid aandacht aan het
Noordfries wijdt. Zoals Steensen (1986:57) schrijft: “Die staatlichen Behörden nahmen von
der Existenz des Nordfriesischen fast gar keine Notiz. Bei Betrachtungen der nationalen
Verhältnisse in Schleswig trat die nordfriesische Bevölkerung als eigener Faktor damals kaum
in Erscheinung.” Het verbod van de Pruisische overheid beperkte zich tot de school van
Westerland, de plaats waar de meeste scholieren toen reeds niet meer Friestalig waren.
De Nordfriesische Verein für Heimatkunde und Heimatliebe werd voorafgegaan door de in
1879 in Niebüll opgerichte Nordfriesische Verein, die haar activiteiten in 1891 staakte
(Steensen, 1986:43-53).
Op haar eerste, na de Eerste Wereldoorlog, in 1921 gehouden jaarvergadering, liet de Nordfriesische
Verein blijken zich niet te willen neerleggen bij de nieuw getrokken Duits-Deense
grens. Zij sloot zich aan bij de Schleswig-Holsteiner Bund, de voornaamste Duitse
grensorganisatie die zich een verschuiven van de grens in noordelijke richting ten doel stelde.
Daarmee bekende de Nordfriesische Verein duidelijke politieke Duitse kleur. Tegelijk maakte
zij de zorg voor het bedreigde Noordfries tot haar voornaamste doel (Steensen, 1995:324).
Die keuze was voor de inwoners van de betrokken regio weliswaar in 1864 niet aan de orde,
maar een opgaan van het hertogdom Sleeswijk in de Deense staat werd toen eenparig door de
Noordfriezen afgewezen (Steensen, 1995:248).
Het onderscheid dat in het actuele artikel 5 van de Grondwet van 1990 wordt gemaakt tussen
minderheid en volksgroep kan, zoals in hoofdstuk 2 reeds is opgemerkt, alleen worden
begrepen in samenhang met de tweedeling in de zin van een ‘eigenes nichtdeutsches Volk’
ofwel van een ‘deutscher Stamm’. Bij de voorbereiding van de Kieler Erklärung wensen de
Deense vertegenwoordigers als Deense volksgroep in de Verklaring opgenomen te worden,
omdat zij de term minderheid als te belast tijdens het nationaal-socialistische bewind zagen.
De vertegenwoordigers van de nieuwe regering van Sleeswijk-Holstein achten echter de term
252