Het beleid inzake unieke regionale talen

18
Het beleid inzake unieke regionale talen
Na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog nemen de Sorben een
relatief sterke positie in met name Saksen in. Die positie kan niet begrepen
worden zonder de gedepriveerde positie van de Sorben onder het
nazi-regime in ogenschouw te nemen, het duidelijk maken van Sorbische
eisen met betrekking tot de toekomstige plaats van het Sorbisch, alsmede de
van de zijde van de Tsjecho-Slowaakse regering verkregen financiële steun
18
(Pastor, 1997: 31). De zich in Praag direct na de beëindiging van de oorlog
constituerende Sorbische Nationalausschuß bepleit reeds op 1 juni 1945 in
een memorandum het mogelijk maken van ‘Volks-, Bürger- und
Mittelschulen mit sorbischer Unterrichtssprache’. En de twee dagen na de
Duitse capitulatie weer actieve Domowina volgt een maand later met zijn
‘Vorschlägen für eine deutsch-wendische Zusammenarbeit’, waarin de hoop
wordt uitgesproken dat de autoriteiten de opbouw van een Sorbisch cultureel
leven zullen bevorderen en steunen (Šurman, 1998:29). De eisen van de
Domowina om aan Sorbische kinderen in de school dezelfde taalrechten toe
te kennen, als aan kinderen van Duitstalige ouders, krijgen snel gehoor in de
Saksische hoofdstad Dresden, waar dr. Rudolf Friedrichs, Saksisch
minister-president, zijn medewerking toezegt. Vanuit Dresden worden de
schoolhoofden in de Lausitz op het belang van Sorbisch onderwijs en de
benoeming van Sorbischtalige onderwijskrachten gewezen. In januari 1946
opent in Radibor een opleidingsinstituut voor onderwijzers zijn poorten, dat
ruim een jaar later reeds 180 Sorbische onderwijzers met zijn cursusaanbod
heeft bereikt. Naast de oprichting van het Sorbische Lehrerbildungsinstitut
(1946), krijgt Bautzen een Sorbische Oberschule (1947), wordt de uitgave
van nieuwe Sorbische boeken mogelijk gemaakt, verschijnt de Sorbische
De op 9 mei 1945 in Praag opgerichte Sorbische Nationalausschuß/ uziskoserbski narodny
wubrk wil aansluiting van de Lausitz bij Tsjecho-Slowakije. Die wens valt niet los te zien
van de vanouds bestaande traditie van levendige contacten tussen de verschillende Slavische
culturen en talen (Völkel, 1996:17-22). Bovendien behoorde de Lausitz eeuwenlang tot
Bohemen. De aspiraties richting Tsjecho-Slowakije, die ook na de Duitse nederlaag in 1918
reeds werden geuit, zijn slechts een kortstondig leven beschoren. Reeds tijdens een massale
demonstratie op 24 juli 1945 in Praag wordt het duidelijk dat de gedachte aan een vereniging
met Tsjecho-Slowakije illusoir is. De Nationale Raad neemt op 7 januari 1946 formeel
afscheid van het streven om zich bij de zuidelijke buurstaat aan te sluiten (Oschlies, 1990:34).
Ook met Polen onderhouden de Sorben betrekkingen. In Poznan wordt op 30 augustus 1945
een Sorbisch bureau (Referat) opgericht, dat Poolse ondersteuning nastreeft voor een van
Duitsland onafhankelijke Lausitz. De Poolse regering gaat echter niet op die wens in, omdat
men bevreesd is om het Verdrag van Potsdam te schenden. De Polen zien bovendien met
bezorgdheid de westelijke kritiek op de nieuwe westgrens van Polen groeien. Die kritiek wil
men met steun aan het Sorbische streven niet versterken. Nadat het politieke gewicht voor de
Sorbische kwestie is afgenomen, worden Sorben wel door Polen op humanitaire gronden
gesteund met onder meer stipendia, vakanties en wetenschappelijke samenwerking. In 1947
komt ook daar een einde aan (Oschlies, 1990:35-38).
306