Het beleid inzake unieke regionale talen

67
68
Het Fries in Nederland
‘Kneppelfreed’ de aandacht van de gehele Nederlandse pers heeft
getrokken, erkennen Provinciale Staten voor het eerst in beginsel het recht
om in Fryslân de Friese taal officieel te gebruiken. Het kabinet neemt op 9
december 1953 een standpunt in ten aanzien van allerlei aspecten van het
gebruik van de Friese taal, dat vervolgens tot de totstandkoming van de
eerste bestuursafspraak Friese taal en cultuur de officiële Haagse beleidslijn
67
zal vormen. Het einde van die eerste periode kan worden gelegd bij de in
1955 en 1956 gerealiseerde regelgeving, in wezen enkele instrumentele
besluiten zonder gevolgen voor de bestaande beleidsposities. Het volgende
decennium wordt gekenmerkt door stilte aan het Friese taalfront.
De tweede periode valt aanvang tweede helft van de ‘roerige jaren zestig’
te traceren. Landelijk nemen maar liefst vier nieuwe politieke partijen hun
intrek in de Tweede Kamer, en in Fryslân komt de FNP voor het eerst de
68
Statenzaal binnen. Het is een tijd van politieke vernieuwing en culturele
veranderingen. De welvaartsstaat wordt in de steigers gezet. Het is het begin
van een substantiële groei van zowel het overheidsapparaat als de publieke
uitgaven (Lane en Ersson, 1994:326-339). Friese actoren zien nieuwe
mogelijkheden en spreken de provincie op nieuw beleid aan. Dat initiatief
leidt tot de instelling van de Interdepartementale Commissie Friese
Taalpolitiek die de medeverantwoordelijkheid van het Rijk voor de Friese
taal en cultuur erkent. De in 1972 gevolgde parlementaire behandeling van
het betreffende rapport voert tot een wezenlijke aanpassing van de
beleidskern in het Haagse denken. Zowel de medeverantwoordelijkheid voor
de Friese taal en cultuur wordt erkend, als een actievere opstelling van de
overheid ten opzichte van de Friese taal gerealiseerd. Meest spraakmakende
onderdeel is de van het commissiestandpunt afwijkende mening van de
Tweede Kamer met betrekking tot het Fries in het lager onderwijs. En
hoewel de standpunten inzake het Fries in het bestuurlijk verkeer en
rechtsverkeer onveranderd blijven, kan van een succesvol optreden van de
Friese pleitcoalitie worden gesproken. Van Rijn en Sieben (1991:131)
spreken over een ‘effektive en brede politike mobilisaasje’, maar in mijn
ogen is er meer. Het gaat ook om het onderkennen van de mogelijkheden die
het nieuwe culturele en politieke klimaat in Nederland, onder meer
geïllustreerd met de komst van nieuwe politieke partijen, een nieuw departe-
Het advies noch de parlementaire behandeling van het rapport van de Interdepartementale
Commissie Friese Taalpolitiek leidden tot een wijziging van het in 1953 door het Kabinet
ingenomen standpunt met betrekking tot het Fries in het bestuurlijke of rechtsverkeer (Van
Dijk, 1987:41).
In 1963 komt de Boerenpartij met drie zetels de Tweede Kamer in. In 1967 verschijnt D’66
met zeven zetels aan het Haagse Binnenhof. Daarna doen ook nog de Politieke Partij
Radicalen en DS’70 hun intrede in de Nederlandse politiek.
197