Het beleid inzake unieke regionale talen

62
63
64
Het beleid inzake unieke regionale talen
Daarnaast zijn het Deens en het Nederduits onder de werking van het
Handvest gebracht. 62
Zoals de Raad van Europa ook bij andere conventies heeft toegepast, kan
een lidstaat, al naar gelang de eigen doelen en mogelijkheden, zijn eigen
invulling aan de catalogus van artikelen geven. Op die wijze wordt
weliswaar de mogelijkheid tot ondertekening verruimd, maar tegelijk de
63
werking en daarmee het feitelijk belang beperkt. Dat wil niet zeggen dat
64
het Europees Handvest geen enkel belang zou dienen. Een voorbeeld van
Lemke (1998:56-64) gaat uitgebreid in op de aan de ratificatie voorafgaande beleidsontwikkeling.
Met betrekking tot het Fries stond het Ministerie van Buitenlandse Zaken in de aanvang
op het standpunt dat het Fries door te weinig mensen gesproken werd om onder het
Handvest te kunnen vallen. De tegengestelde opvatting gebruikte hetzelfde ministerie inzake
het Nederduits, dat juist door teveel mensen gesproken zou worden om als bedreigde taal
onder de werking van het Handvest te kunnen brengen. Bovendien zou het Handvest een
internationale aangelegenheid zijn, waaronder een binnenlands probleem als de bescherming
van het Fries niet zou kunnen vallen. Die opvatting werd in talrijke perspublicaties bekritiseerd,
waarna twee leden van de Bondsdag het verzoek aan het ministerie deden om de ingenomen
positie nog eens te overdenken. Op initiatief van de SSV nam de Kreistag van
Nordfriesland een resolutie aan waarin de opname van het Fries in het Handvest werd bepleit.
Die resolutie werd gevolgd door pleidooien van verschillende Noordfriese organisaties.
Vervolgens bleek het ministerie bereid om het Fries in het memorandum naar aanleiding van
het Handvest te noemen. Hoewel die bereidheid als een eerste stap tot erkenning voor het Fries
werd gezien, was ze ontoereikend om de stroom van protesten te stoppen. Uiteindelijk liet het
ministerie weten de opname van het Noordfries afhankelijk te stellen van het oordeel van de
deelstaten. In Sleeswijk-Holstein bestond onduidelijkheid bij de regering over de vraag of het
Fries onder deel II dan wel onder deel III gebracht zou kunnen of moeten worden. De twijfel
of aan voldoende bepalingen van deel III voldaan zou kunnen worden, werd door Jakob
Tholund, de toenmalige voorzitter van de Friesenrat, snel weggenomen door op de meer dan
vijftig voor het Fries toepasbare bepalingen te wijzen. Na verdere druk, onder meer van de
zijde van de politieke partijen in Sleeswijk-Holstein, alsmede een dringend beroep van
Provinciale Staten van Fryslân op de regering in Kiel, nam de laatste op 15 maart 1994 het
besluit om het Noordfries voor deel III van het Handvest aan te melden.
De regering van de deelstaat Nedersaksen nam op 19 augustus 1993 het besluit om het
Saterfries onder de werking van het Europees Handvest voor Regionale of Minderheidstalen
te brengen.
De Varennes (1996:195) noemt de mogelijkheid ‘to pick and choose from a number of
“options” for each language used by a national minority in its territory’ de grootste zwakte van
het Handvest. Hoewel de gevolgde aanpak aansluit bij de grote verschillen tussen de
verschillende taalgroepen, biedt deze in de praktijk de mogelijkheid om slechts aan een
minimum aantal bepalingen te voldoen, zonder dat zaken als vrijheid van uitdrukking of het
recht op non-discriminatie in het geding zijn.
Riemersma (1996:42) merkt op dat het Handvest ervoor gezorgd heeft dat het Fries voor het
eerst wettelijk als tweede rijkstaal erkend is. Dat is echter niet het geval. Meer dan eens wordt
ervan uitgegaan dat het Fries de status van tweede rijkstaal heeft verworven als uitkomst van
de parlementaire behandeling van het Rapport van de Commissie Friese taalpolitiek (zie
bijvoorbeeld het verslag van de studiedag over autochtone taalminderheden, gehouden te
Leeuwarden op 17 november 1989). Van een erkenning van het Fries door de Rijksoverheid
is echter al eerder sprake als de Wet van 11 mei 1956, houdende enige regelen betreffende het
166