Het beleid inzake unieke regionale talen

7
8
9
Het beleid inzake unieke regionale talen
7 1978:90). De voorbereiding van de Lager Onderwijswet van 1920 wordt
door het Kristlik Frysk Selskip onder aanvoering van Ds. Sipke Huismans
(1873-1924), aangegrepen om aandacht voor de positie van het Fries te
vragen (Zondergeld, 1987:110). In 1920 heeft het Friese streven, ondanks de
8
geestverwante minister dr. J.Th. de Visser, echter geen resultaat. Pieter
Jelles Troelstra (1927:180) spreekt in dit kader over “de miskenning dier
taal vanwege de regeering, die de Friesche kinderen laat opgroeien zonder
eenige gelegenheid om hun eigen taal te leren schrijven.”
Feitsma (1986:29-30) wijst op het verband tussen de in het volgende
hoofdstuk nog ter sprake komende Noordfriese minderhedenkwestie en het
Friese streven om een plaats voor het Fries in het onderwijs te verwerven.
Dr. G.A. Wumkes verwijst meer dan eens naar de Noordfriese situatie om
de Friese wensen kracht bij te zetten. Zo schrijft hij op 20 april 1928 aan de
Commissaris der Koningin in Fryslân: “’t Is daar een wespennest, waarin ik,
niet gaarne mijn handen steek, en waaruit veel onheil kan voortkomen bij
een minder loyale houding van de Nederlandsche Regeering” (Feitsma,
9 1986:41). Even later, op 1 mei 1928, schrijft Wumkes aan het Friese
College van Gedeputeerden: “Verder laat zich krachtens de historische
traditiën gelden de band aan de Duitsch- en Deensch-Friesche
stamgenooten, met wie men geregeld voeling houdt en wier belangen men
aan eigene verbindt. Men heeft derhalve langs een aaneengesloten kuststreek
van drie West-europeesche staten te doen met een eeuwenoud stambesef, dat
instinctief steeds luider gaat spreken uit een drieledige nationale
minderheid, die door haar gebied en door haar karakter een internationale
Het initiatief tot een leerstoel Friese taal- en letterkunde blijkt reeds in 1921 gerealiseerd te
kunnen worden, maar loopt in eerste instantie op een fiasco uit, als prof. dr. Theodor Siebs
b
(1862-1941), hoogleraar te Breslau, zijn benoeming niet aanvaardt (Feitsma, 1986 :15
Zondergeld, 1978:109). De Groninger leerstoel in de Friese taal- en letterkunde wordt pas in
1941 ingevuld met de benoeming van dr. Jelle H. Brouwer (1900-1981) tot hoogleraar
(Zondergeld, 1978:405). Daarvoor wordt het Fries in Groningen sinds 1930 onderwezen door
een lector: Pieter Sipma (1872-1961).
Zondergeld (1978:110-112; 569) spreekt over minister van onderwijs J.Th. (de) Visser en zijn
staatssecretaris jhr. C. Feith. In feite gaat het om onderwijsminister dr. J. Th. de Visser
(1857-1932) die vanaf 1918 tot op 4 augustus 1925, het departement bestuurt. Jhr. mr. C.
Feith (1872-1947) is van 1918 tot 1937 secretaris-generaal van het Departement van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Het staatssecretariaat is in Nederland eerst ingevoerd
bij de grondwetherziening van 1948.
Dr. G.A. Wumkes (1869-1954) is in 1908 mede-oprichter van het Kristlik Selskip for Fryske
tael en skriftekennisse, de Provinsjale Underwiisried in 1928 en de Fryske Akademy in 1938.
Als voorzitter van de Provinsjale Underwiisried (1928-1948) speelt hij een belangrijke rol in
de Friese lobby tot aanpassing van de onderwijswetgeving (Wumkes, 1949:481-537). Wumkes
die van 1924 tot 1940 bibliothecaris van de Provinciale Bibliotheek is, is in zijn leven op
theologisch, historisch, literair, politiek en organisatorisch terrein actief en van grote betekenis
voor de Friese beweging.
174