Het beleid inzake unieke regionale talen

24
25
Inleiding en probleemstelling
een sociale dimensie, maar heeft ook alles te maken met geografische
factoren. Het platteland sprak Fries, de stad sprak Nederlands of één van de
stadsdialecten. Het Fries was de onderliggende taal en zou dat in de jaren
tachtig en negentig van de vorige eeuw nog meer worden door de op het
platteland grote problemen veroorzakende landbouwcrisis (Van der Plank,
1984:26). Het Fries was voor de stedeling van voor de Tweede
Wereldoorlog vooral Boerenfries. Dat alles zou eerst na de Tweede
Wereldoorlog veranderen. Het Fries steeg in aanzien, terwijl de
stadsdialecten juist het tegendeel lieten zien (Jonkman, 1993:89-92). Het
toegenomen aanzien van het Fries betekent overigens niet dat de maatschappelijke
bovenlaag in Fryslân thans voor het grootste deel Friestalig is.
Van der Plank (1984:44) wijst in dit kader op het fenomeen van de dubbele
arbeidsmarkt die er mede voor zorgt dat de maatschappelijk lagere strata
24
Fries blijven, terwijl de hogere strata ‘verhollandsen’. Taal is in die zin
geen neutraal gegeven, maar wordt al snel het onderwerp van
maatschappelijke fricties en/of emancipatorische doelen. De betrokken
overheid zal in dat geval zijn standpunt inzake het taalgebruik dienen te
bepalen.
Het gewicht van taal voor de overheid wordt mede bevorderd door het feit
dat bijna geen staat aan taalloyalisering en -ideologisering ontkomt, omdat
er altijd sprake is van contacten met meerdere talen buiten het eigen
staatsverband, evenals het bestaan van meerdere talen binnen één en
hetzelfde staatsverband. In vergelijking met de rest van de wereld bestaat de
Europese taalsituatie overigens uit een als bescheiden te kwalificeren aantal
talen. Is er sprake van een geschat aantal van mogelijk 6500 talen op de
25
wereld, in Europa zijn dat er circa tachtig. In de lidstaten van de Europese
Een dubbele arbeidsmarkt houdt in dat voor hogere functies landelijk geworven wordt, terwijl
lagere functies op de regionale arbeidsmarkt ingevuld worden. In het eerste geval worden
aangeboden functies door met name Hollandstaligen ingevuld, in het tweede geval is de kans
op een Friestalige invulling veel groter.
Het geschatte aantal gesproken talen bedraagt volgens Crystal (1987:284) in het algemeen
tussen de 4.000 tot 5.000. De elektronische versie van de dertiende editie (1996) van de
Ethnologue:languages of the World (http://www. sil.org/etnologue) heeft het over 228 landen
met 6700 talen, die als volgt over de wereld zijn verdeeld: Afrika 30%, Amerika’s 15%, Azië
32%, Europa 3% en het gebied van de Stille Oceaan 19%. Pinker (1994:232) spreekt tenslotte
van 4000 tot 6000 talen. In vergelijking daarmee is het aantal Europese talen eerder
bescheiden te noemen. In 1975 telde Haarmann (1975:11) nog vierenzestig talen in Europa,
maar in een latere publicatie (Haarmann, 1993:53-55) komt hij tot vijfenzeventig Europese
talen, exclusief de in de Kaukasus gesproken talen. En Euromosaic (1996:table 3) telt 48
autochtone regionale talen binnen de lidstaten van de Europese Unie. Het tellen van talen is
echter een moeilijke opgave. Zo noemt Haarmann niet het in Euromosaic wel vermelde Mirandees
en Cornisch. Ook de aantallen sprekers lopen soms ver uiteen. Haarmann vermeldt
850.000 sprekers van het Bretons, maar Euromosaic gaat van 180.000-250.000 sprekers uit.
29