Het beleid inzake unieke regionale talen

196
Het beleid inzake unieke regionale talen
slechts kortdurende tijdvak waarin het huidige België, Nederland en
Luxemburg, de laatste in een personele unie verbonden met de eerste, het
Koninkrijk der Nederlanden vormden. Koning Willem I voerde een actieve
taalpolitiek die vooral gericht was op een versterking van de positie van het
Nederlands ten koste van die van het Frans in de Zuidelijke Nederlanden.
In de tweede plaats is dat de periode tussen 1989 en 1997, als de Nederlandse
en de Friese taal een min of meer geregeld terugkomend agendapunt
voor de Haagse beleidvoerders vormen. Dat taal op een grotere aandacht
vanuit Den Haag mag rekenen, valt niet los te zien van het Europese integratieproces
dat tot een geringere vanzelfsprekendheid van het bestaan van de
eigen taal leidt. Het parlementaire initiatief in de jaren negentig tot het opnemen
van een taalartikel in de Grondwet lijdt weliswaar schipbreuk, maar
dat wil niet zeggen dat er geen sprake is van een zekere ontwikkeling in de
visie van de overheid op de bescherming en ontwikkeling van de eigen taal.
De medio jaren negentig gerealiseerde wetgeving met betrekking tot de
goedkeuring van het Europees Handvest voor regionale of minderheidstalen
en de opname van een aantal artikels over het gebruik van het Nederlands en
het Fries in de Algemene Wet Bestuursrecht tonen dat aan.
Met betrekking tot het Fries als onderwerp van Nederlandse
beleidsvorming, kunnen een drietal perioden van geïntensiveerde
overheidsbemoeienis met het Fries worden onderscheiden. De eerste periode
loopt vanaf het begin van de eerste voorzichtig geformuleerde wensen voor
een betere maatschappelijke positie voor het Fries tot in de jaren vijftig van
de twintigste eeuw, waarna het vervolgens een decennium duurt voordat
nieuwe eisen inzake het Fries geformuleerd worden. Het eerste tijdvak
wordt gekenmerkt door een beginnend formuleren van eisen met betrekking
tot het Fries in, niet uitsluitend maar toch vooral, het onderwijsdomein. Het
zijn met name Friese niet-overheidsorganisaties die de actoren vormen
binnen de zich ontwikkelende Friese pleitcoalitie. Het provinciaal bestuur
van Fryslân, dat later de ‘inner circle’ van de pleitcoalitie zal vormen,
ontbreekt nog bijna geheel in de interacties ten behoeve van de Friese
taaldoelen. De in 1937 gerealiseerde eerste wetgeving krijgt eerst nadat
oorlog en bezetting tot het verleden behoren een vervolg. Dat vervolg wordt
ingeluid door een nieuwe Friese wind die aandacht vraagt voor
decentralisatie van rijksbevoegdheden en meer autonomie. Vervolgens
vragen enkele met taal samenhangende, rechtszaken en de daarop volgende,
onder de naam ‘Kneppelfreed’ bekend geworden relletjes op het Leeuwarder
Zaailand, aandacht voor de gedepriveerde positie van de Friese taal. Die
aandacht wordt niet alleen van de Rijksoverheid gevraagd, maar evenzeer
van de provinciale overheid. Pas bij de behandeling van het
‘Decentralisatierapport’ in de Statenzitting van juli 1952, nadat