Het beleid inzake unieke regionale talen

54
55
56
Inleiding en probleemstelling
noodzakelijke bondgenoot. Het laatste is niet los te zien van de transitie van
de negentiende eeuwse nachtwakersstaat naar de ‘full service’-staat van de
twintigste eeuw. Die verandering houdt in dat de overheid zich thans actief
beweegt op het terrein van cultuur en onderwijs, welzijn, audiovisuele
massamedia en economie, naast traditionele domeinen als rechtspraak,
54
waterstaat, wegen, stadsuitbreiding en veiligheid. Kijkend naar cijfers die
de groei van de staatsbemoeienis indiceren, kunnen twee opmerkingen
worden gemaakt, zo stelt Holthoon (1988:75-76) voor de Nederlandse
ontwikkelingen vast. De eerste is dat gerekend vanaf 1890 deze groei lange
tijd zeer geleidelijk maar onstuitbaar was. De tweede opmerking is dat vanaf
1960 de uitgaven van de rijksoverheid sprongsgewijs stijgen van 24 procent
55
van het nationaal inkomen in 1960 tot 40 procent in 1982. Die cijfers
onderstrepen zowel de betekenis van de overheid in het algemeen, als die
voor de taal.
De overheid oefent macht uit. Op die manier is het mogelijk om de
betekenis van woorden te veranderen en daarmee de positie van de
gebruikers van die woorden te wijzigen, zoals Groot-Brittannië laat zien,
waar Nieuw Rechts de betekenis van termen als ‘progressiviteit’ en
‘samenhang’ in het maatschappelijk discours heeft veranderd (Ball,
1990:18).
In sommige gevallen kan men bovendien niet meer van jargon spreken,
maar van het gebruiken van een geheimtaal die voor de buitenstaander niet
56
te begrijpen is. Taal is voor de politiek bij tijd en wijle een direct wapen,
als het om het gebruik maken en de inzet van propaganda gaat. Taalgebruik
kan wat dat betreft gezien worden als de kunst van de verleiding of van de
retoriek, een onderwerp dat Aristoteles reeds fascineerde (Weinstein,
1983:8). Het belang van taal voor het beleidsproces kan niet beter worden
weergegeven dan met de regel, waarmee Majone (1989:1) zijn studie naar
Rosenthal c. s. (1996:33-41) onderkennen vier stadia in de historische ontwikkeling van de
Nederlandse staat. Van 1648 tot 1930 de nachtwakersstaat, van 1930 tot 1978 de groei van
de verzorgingsstaat, van 1973 tot 1982 de crisis van de verzorgingsstaat en vanaf 1982 tot
heden de hervorming van de verzorgingsstaat.
Holthoon geeft geen bron voor de door hem gebruikte percentages, maar de door Lane en
Ersson (1994:328) gepresenteerde cijfers geven voor Nederland in de genoemde jaren een
hoger aandeel van de overheidsuitgaven als percentage van het nationaal inkomen, te zien.
Deze op OESO-gegevens gebaseerde vergelijkingen geven voor 1960 een percentage van 28
procent en in 1980 een percentage van 54,2 procent. Daar kunnen de percentages van 1950,
1955, 1985 en 1990 nog aan toegevoegd worden. Daarbij gaat het achtereenvolgens om 23,9,
25,5, 55,2 en 51,7 procent. Voor de strekking van de constateringen maakt een en ander
overigens niets uit. Onderwijs en sociale voorzieningen zijn de begrotingsposten die de meeste
uitgaven te zien geven.
Politieke woordenboeken zijn er trouwens voor om een dergelijke geheimtaal voor een breed
publiek te ontsluieren (Houwaart & Breedveld, 1991:5).
43