Het beleid inzake unieke regionale talen

2
3
Het beleid inzake unieke regionale talen
fries. Op 4 juni 1987 debatteerde het Sleeswijk-Holsteinse parlement, de
2
‘Landtag’, voor het eerst uitgebreid over een rapport van de landsregering
over de taal en cultuur van het Friese bevolkingsdeel (Steensen, 1995:402). 3
Die gebeurtenis stond niet los van de al veel langer bestaande parlementaire
aandacht voor de situatie van de Deenstalige minderheid in Sleeswijk-Holstein,
alsmede de Duitstalige minderheid in Noord-Sleeswijk. Bovendien
lijkt de nieuwe aandacht voor het Noordfries evenmin los te staan van de
algemeen in Europa toegenomen belangstelling voor de regionale talen. Op
29 oktober 1986 stond het eerste tot de Deens- en Duitstalige minderheden
aan weerszijden van de grens beperkte ‘Minderheitenbericht’ van de
Buiten dit onderzoek valt het in de Noord-Duitse deelstaat Nedersaksen gesproken Saterfries.
In de tegenwoordige gemeente Saterland (Landkreis Cloppenburg) wordt door 1500 à 2000
inwoners het Saterfries gesproken (Walker, 1996:6-10). In het meest recente onderzoek naar
het Saterfries, komt Stellmacher (1998:27) tot het getal van 2.250 Saterfries sprekende
Saterlanders. In de voorbereiding van de op 19 mei 1993 vastgestelde nieuwe Grondwet voor
Nedersaksen is sprake geweest van een mogelijk artikel inzake de bescherming van het Fries
en het Nederduits, maar om verschillende redenen haalde dat de eindstreep niet. Als
compensatie voor het niet opnemen in de Grondwet, worden het Fries en het Nederduits in de
Nedersaksische onderwijswet (Schulgesetz) genoemd (Lemke, 1998:378- 381). Daarmee is
er voor het eerst, nu het Saterfries facultatief wordt onderwezen en, naast onder meer het
Noordfries, onder de werking van het Europees Handvest voor Regionale of Minderheidstalen
is gebracht, van aandacht voor het Saterfries sprake. De Bondsrepubliek Duitsland heeft bij
de ratificatie van de Kaderconventie ter Bescherming van Nationale Minderheden aangegeven
dat naast de Sorben en de Denen met Duits staatsburgerschap, ook de Friezen en de Sinti en
Roma met Duits staatsburgerschap tot de nationale minderheden worden gerekend. Of de
ondertekenaars daarbij rekening hebben gehouden met het bestaan van de Saterfriezen is
onduidelijk. Die onduidelijkheid bestaat niet langer bij de ratificatie van het Europees
Handvest voor Regionale of Minderheidstalen, waarbij 36 maatregelen genoemd in deel III
van het Handvest op het Saterfries van toepassing zijn verklaard. Het Saterfries is met deze
recentelijke aandacht voor het eerst uit zijn obscuriteit getreden. Op de nog maar kortgeleden
op de Akademie Sankelmark bij Flensburg gehouden conferenties over het (Noord-)fries komt
het Saterfries niet voor. Zie daarvoor de verslaglegging van de beide conferenties: Thomas
Steensen und Alastair Walker (Hrsg.) Friesen heute, Bräist/ Bredstedt, 1990, en Reimer Kay
Holander und Thomas Steensen (Hrsg.) Friesen und Sorben, Bräist/Bredstedt, 1991. Vele
decennia eerder herkende het in 1932 opgerichte Duitse taalarchief, thans het Institut für
deutsche Sprache het Saterfries niet als een zelfstandige taal. De taalkundigen van die
organisatie meenden met een Nederduits dialect te maken te hebben (Stellmacher,
1993:282-283).
Dat het Saterfries buiten dit onderzoek valt, heeft te maken met het feit dat voor het Saterfries,
afgezien van de opname in het Europees Handvest voor Regionale of Minderheidstalen, geen
of amper sprake van enige beleidsvorming is, hoewel sommige Saterlanders graag zouden zien
dat het Saterfries overheidssteun zou krijgen (Stellmacher, 1998:33-34).
Het debat op 4 juni 1987 gaat terug op een door de SSV-afgevaardigde Karl Otto Meyer
geïnitieerd besluit van de Landtag van 17 februari 1987.
244