Het beleid inzake unieke regionale talen

18
19
20
21
Het Noordfries in Duitsland
Het besluit van 19 februari 1925 volgt twee jaar nadat het Nederduits dezelfde
faciliteiten heeft gekregen. In beide gevallen wordt een en ander door
de overheid gezien als ‘Volkstumspflege’, om daarmee duidelijk te maken
dat het niet de bedoeling is om een geschreven variant van de betrokken
talen door het onderwijs te doen bevorderen. Op die wijze dient het gevaar
dat de positie van het Duits nadeel van de invoering van de regionale taal
ondervindt, ontlopen te worden. De gang van zaken met het Fries in het
onderwijs maakt dit duidelijk, zo concludeert Steensen (1986:104),
“Obwohl es den Trägern der friesischen Sprachbewegung selbst nur zum
Teil bewußt war, zeigte sich, daß die friesische Arbeit stets auch an
nationalpolitische Fragen rührte.”
18
Het besluit van 19 februari 1925 kent een voorgeschiedenis. Die voor-
geschiedenis vangt op 10 juli 1900 aan, als op de oprichtingsvergadering
van de Foriining fuar Söl’ring Spraak en Wiis voor het eerst de wens wordt
geuit om het Fries een plaats te geven binnen het officiële leerplan
19
(Steensen, 1996a:223). Die wens, zowel gericht op het onderwijs van de
Friese taal, als Friese geschiedenis en heemkunde, bleef echter eerst nog
20
zonder daadwerkelijke gevolgen. Eerst in juni 1909 wordt op sommige
scholen en met goedvinden van de lagere autoriteiten enige aandacht aan het
21
Noordfries geschonken. Toen de verantwoordelijke Pruisische minister
daarvan lucht kreeg, verbood hij, tot ontevredenheid van de plaatselijke
Na het bekend worden van het besluit boekt de Friesisch-schleswigsche Verein het bereikte
succes op haar rekening bij, waarop de Sleeswijker regering laat weten dat zij reeds lang
onderhandelde met de Nordfriesische Verein als de vertegenwoordiger van de Friese
bevolking (Steensen, 1986:345).
De Foriining fuar Söl’ring Spraak en Wiis werd in 1900, mede met het oog op het de Sylter
taal en cultuur bedreigende toerisme, op Sylt opgericht en gaat vooraf aan de in 1905
opgerichte Söl’ring Foriining (Steensen, 1995:301).
Initiatiefnemer tot het uiten van de wens tot Fries onderwijs, was Andreas Hübbe (1865-
1941), een in Hamburg wonende, maar op Sylt opgegroeide, koopman, die het moedertaalanalfabetisme
van de Sylters wilde tegengaan. Zijn initiatief bleef eerst bij het uiten van
de wens daartoe, omdat hijzelf naar Buenos Aires vertrok en de Foriining fuar Söl’ring
Spraak en Wiis intern verdeeld was (Steensen, 1996a:224-225).
Dat is mede te danken aan de in 1907 gedane oproep door Pieter de Clerq (1849-1934) die op
het belang van het Fries in het onderwijs wees. De Clerq stond, zoals in hoofdstuk 5 reeds
werd gememoreerd, in 1900 aan de basis van het in het beginselprogramma van het
Westerlauwers-Friese Selskip foar Fryske Tael- en Skriftekennisse opnemen van een passage
over het bevorderen van het onderwijs van het Fries. De oproep van De Clerq lijkt door
Andreas Hübbe, ondertussen naar Hamburg teruggekeerd, gebruikt te zijn om de samenstelling
van een Sylter leesboek te initiëren. Het op 27 juni 1909 verschijnen van het door de
oorspronkelijk van Sylt afkomstige onderwijzer Boy Peter Möller (1843-1922) samengestelde
leesboek maakte het onderwijs van het Fries feitelijk mogelijk (Steensen, 1996a:225-226).
Overigens is niet iedere ouder of onderwijzer op het eiland Sylt met het initiatief om het Fries
te onderwijzen ingenomen (Steensen, 1996a:227-230).
251