Het beleid inzake unieke regionale talen

13
14
Het beleid inzake unieke regionale talen
Onderwijswet van 1920 wordt dan, zoals hiervoor reeds is opgemerkt,
uitgebreid met een bepaling die het onderwijs van het Fries als levende
13
streektaal in beperkte zin mogelijk maakt. Ondanks het bescheiden
resultaat is de opgetogenheid onder de Friese lobbyisten groot. Wumkes
(1949:300) zegt in zijn memoires: “De krâns fan oerwinning hong oan it ein
fan in lange, lange stridbaen (...) Earst nou soe der romte komme foar in
soune folkskultuer.”
De wetgever heeft met het noemen van het verschijnsel streektaal het Fries
op het oog, dat al langer met provinciale steun en particuliere bijdragen
buiten de reguliere schooluren wordt onderwezen, maar vermijdt die taal te
14
noemen, ten gunste van een meer algemene formulering. Op die manier
wordt de indruk vermeden alszou de regering het Fries nationalisme doen
aanwakkeren (Zondergeld, 1978:166). Dat alleen het Fries vervolgens van
de geboden mogelijkheid gebruik weet te maken, illustreert het nog
ontbrekende taalbesef van de andere regionale taalgroepen in Nederland.
in het onderwijs niet dichterbij (Zondergeld, 1987:165). Op de 7 april 1931 gehouden Fryske
Underwiisdei houdt J.K. Dijkstra een inleiding over het taalonderwijs op de Friese scholen.
Hij houdt een pleidooi voor een onderwijsmodel waarin het Fries in het eerste leerjaar voertaal
is en waarin het Hollands in de volgende jaren een steeds grotere plaats krijgt. Hij krijgt het
aan de stok met onderwijshoofdinspecteur L. Welling. Van de laatste zijn de woorden: “Wat
goed is foar it Frysk, is ferkeard foar it Hollânsk.” (Van der Schaaf, 1977:296). Welling zou
zijn visie overigens in de loop van de tijd herzien en zich tot voorstander van het Fries op
school ontwikkelen. Zijn opinie is niet zonder betekenis geweest voor de Haagse stellingname
(Van der Schaaf, 1977:297). In 1933 stelt het in het Friese Boksum geboren CDU-Kamerlid
H. van Houten (1892-1952) het Fries in het onderwijs weer in de Tweede Kamer aan de orde,
gevolgd door een nieuw adres van de meeste betrokken Friese organisaties (Zondergeld,
1978:268). In 1936 spreekt, niet onbelangrijk, ook de Bond van Nederlandse Onderwijzers
zich voor een, beperkte, invoering van het Fries in het onderwijs uit (Zondergeld, 1978:269).
Als de financiële consequenties van een mogelijke invoering geen obstakel blijken te zijn en
bovendien alle politieke partijen overtuigd raken van enigerlei maatregel met betrekking tot
het Fries in het onderwijs, komt minister dr. J.R. Slotemaker de Bruïne (1869-1941) op 6
september 1936 met zijn voorstel tot wijziging van de Lager Onderwijswet van 1920 in de zin
zoals hierboven weergegeven. Op 22 mei 1937 verschijnt de wetswijziging in het Staatsblad
(Zondergeld, 1978:273).
176
Douwe Kalma voegde aan zijn op 6 mei 1938 aan de Groninger Universiteit verdedigde
Friestalige proefschrift over Gysbert Japiks, als stelling XX toe: “In de toekomst zal aan een
regeling van de rechtspositie van het Fries bij Nederlandse wet niet te ontkomen zijn.”
Dankzij provinciale subsidiëring is het vanaf 1907 mogelijk om buiten de reguliere schooluren
het Fries op de lagere school te onderwijzen. De eerste doelgerichte leermiddelen verschijnen
in 1905 (Boelens, 1975:56). Ook op de kweekscholen in Fryslân en de Rooms- Katholieke
kweekschool te Hilversum en die te Steenwijkerswold wordt na de Tweede Wereldoorlog
buiten de reguliere lesuren Fries onderwezen. (Boelens, 1964:578) Zie voor de
totstandkoming van de wijziging van de Lager- Onderwijswet van 1920: De Jong, Riemersma
(1994:16-17).