Het beleid inzake unieke regionale talen

Het Sorbisch in Duitsland
infrastructuur tot stand gebracht die een verder opgaan van het Sorbisch in
het Duitse cultuursysteem op zijn minst heeft vertraagd. In de derde plaats
heeft het Sorbisch tegenover de assimilatieve druk en repressie, over een
sterke bondgenoot in de vorm van de kerk kunnen beschikken. Het Sorbisch
heeft in de kerk, die voor de Sorben lang in het middelpunt van het leven
heeft gestaan, altijd een grote rol gespeeld. Voor de protestantse Sorben is
dat niet meer het geval, maar voor de Rooms-Katholieke kerk is de situatie
grotendeels nog onveranderd. Taal en godsdienst hebben elkaar, vooral in
het geval van de Rooms-Katholieke kerk en in de Oberlausitz, versterkt
(Marti, 1992:15).
Dat de secundaire aspecten van een beleid c.q. stelsel van opvattingen heel
wat flexibeler zijn dan de kern, blijkt uit de variatie in het in de loop van de
tijd gevoerde beleid dat naast het realiseren van regelingen met betrekking
tot het Sorbisch onderwijs, het uitgeven van boeken of het oprichten van
diverse organisaties, ook verbod en negatie mogelijk maakt.
De pleitcoalitiebenadering heeft per definitie oog voor het bestaan en de
werking van meerdere, elkaar in de loop van een beleidsvormingsproces afwisselende,
actoren. Daarvan is in het geval van het Sorbisch, zoals hierna
ook nog zal blijken, amper sprake. Sinds 1912 treedt de Domowina als
pleitbezorger voor de Sorben op. Zij doet dat als monopolist die erin slaagt
om, al beleidsgericht lerend, van de zich voordoende omstandigheden
passend gebruik te maken. In die zin kan het tijdvak van de DDR ook
worden gekwalificeerd. In de DDR-episode nam de Domowina, al of niet
daartoe gedwongen, de waardenvoorstellingen van de staat over en wist op
die manier de interactie tussen Sorben en de staat te continueren en daarmee
het nodige voor het Sorbisch te bereiken. Van brede, in de tijd veranderende
en gedurende lange tijd met elkaar interacterende pleitcoalities is in de DDR
geen sprake. De rigide beleidsvorming met behulp van het monopolistische
instrument van de eenheidspartij, zorgt ervoor dat een op de werking van
een democratisch rechtssysteem gebaseerd paradigma feitelijk niet
toepasbaar is.
Het niveau van de onder het DDR-bewind bereikte voorzieningen en
regelgeving vormt na de eenwording de onafhankelijke variabele voor het
vervolgens te ontwikkelen beleid. Dat beleid vindt overigens niet alleen zijn
grondslag in de aanwezige voorzieningen en regelgeving, maar ook in de
bredere context van het door de Duitse Bondsrepubliek gevoerde beleid ten
aanzien van minderheden in het algemeen en de Duitstalige minderheden in
het buitenland in het bijzonder. Met de eenwording verliest de
marxistisch-leninistische ideologie haar invloed op het te ontwikkelen
overheidsbeleid inzake het Sorbisch. De eenwording impliceert vervolgens
323