Het beleid inzake unieke regionale talen

7.1 Inleiding
1
7 Het Sorbisch in Duitsland
In dit hoofdstuk staat het overheidsbeleid met betrekking tot het Sorbisch
centraal. 1
Daarbij gaat het om de beantwoording van de aan het einde van hoofdstuk
1 geformuleerde vragen: welk beleid wordt door de overheid met betrekking
tot de unieke regionale taal gevoerd, hoe heeft het betrokken taalbeleid zich
historisch gezien ontwikkeld en op welke wijze is het
beleidsvormingsproces verlopen en welke factoren kunnen de ontwikkeling
van het taalbeleid verklaren?
De beschrijving van het door de respectievelijke Duitse overheden met
betrekking tot het Sorbisch gevoerde beleid begint met de periode, die aan
het ontstaan van de Duitse Democratische Republiek voorafgaat. Vervol-
Het huidige kerngebied van de Sorbischtaligen is te vinden in de Oberlausitz, een streek in het
noordoosten van de huidige Duitse deelstaat Saksen, en in de Niederlausitz in het zuidoosten
van de deelstaat Brandenburg. In de Niederlausitz worden de Sorben ook Wenden genoemd,
een naam die in de Duitstalige literatuur tot 1945 bijna uitsluitend werd gebruikt (Pastor,
1997:15; Kunze, 1996:3). In het Sorbisch gaat het om Serbja (Oberlausitz) of Serby
(Niederlausitz). De naam Wenden gaat op Romeinse geschiedschrijving terug, die alle,
onbekende Slavische stammen die in de eerste eeuwen na het begin van onze jaartelling langs
de Weichsel, van de Karpaten tot de Oostzeekust, en naar het westen tot de Odermonding
leven, Venedi of Veneti noemt. Later wordt de naam Wenden door de Germaans- Duitse
bevolking voor hun oostelijke buren gebruikt. Als de in Bohemen, Moravië, Polen en
Slowakije wonende Slaven in de loop van de tijd staten vormen, wordt de naam Wende
gebruikt voor die groepen die er niet in slagen tot staatsvorming over te gaan. Veel van deze
stammen assimileren tussen de 12de en de 17de eeuw, de naam Wende wordt vervolgens
gebruikt voor de in de Lausitz wonende Slavische bevolking, waarvoor ook de naam Sorben
in zwang is. Sinds het einde van de 19de eeuw, en met name in de nationaal-socialistische tijd,
wordt de naam Wende vooral afkeurend en discriminerend gebruikt. Beide begrippen zijn
thans gelijkberechtigd, maar in de Oberlausitz wordt de naam Wende weinig gebruikt (Kunze,
1996:3-4).
Het aantal personen dat het Sorbisch actief beheerst wordt tegenwoordig op 20.000 geschat
(Elle, 1999:2; Budar, 1996:144). Elle komt beargumenteerd op dat aantal, na in 1987 nog van
67.000 Sorbischtaligen te zijn uit gegaan (Elle, 1992:6). Het Niedersorbisch is in zijn
toekomst vooral bedreigd, nu de actief Sorbischtaligen amper nog onder de jonger dan zestigjarigen
te vinden zijn. In 1880 namen de Sorben in de Niederlausitz met 72.000 sprekers,
tegen 69.000 Duitstaligen, nog een meerderheidspositie in (Spiess, 1994:389-390). Na de
Tweede Wereldoorlog zouden er volgens niet-officiële cijfers nog ruim 140.000 Sorbischtaligen
geweest zijn. Ruim tien jaar later is dat aantal teruggelopen tot 80.000 en in 1987
zouden er nog de reeds genoemde 67.000 Sorbischtaligen zijn (Marti, 1992:22). Pastor
(1997:15) spreekt nog over 50.000 à 60.000 Sorbischtaligen.
299