Het beleid inzake unieke regionale talen

35
36
37
38
39
Inleiding en probleemstelling
35
taal het karakter van een minderheidstaal heeft. Minderheidstalen zijn in
de benadering, zoals die in deze studie wordt gevolgd, regionale
36
standaardtalen met een geactiveerde etnische dimensie. En zoals sommige
regionale talen elders de status van een nationale standaardtaal kunnen
bezitten of andersom, zo kunnen minderheidstalen in een andere context de
37
status van een meerderheidstaal hebben. Etnicering behoeft zich ook niet
tot de sprekers van een regionale taal te beperken. Ook de dominante groep
binnen een staat die erop uit is om de status van de eigen taal te continueren
of te versterken, behoeft niet van etnisch besef gespeend te zijn. Ross
(1979:9) heeft er al eerder op gewezen dat ook een meerderheidsgroep onder
38
bepaalde omstandigheden de etnische weg kan inslaan. Zo is het streven
om het Engels tot officiële taal van de Verenigde Staten van Amerika te
maken, slechts één voorbeeld van meerderheidsetnisering (De Bot,
1994:22-24; Paulston, 1994:38; Zentella, 1997:72; 1990:161-177). 39
JH vraagt zich af in hoeverre de Friese beweging een emancipatiebeweging is. De zich achter
zijn initialen verschuilende schrijver van het betreffende artikel, Jarich Hoekstra (1980:41-
43), is van mening dat het te ver gaat om de Friese beweging een emancipatiebeweging te
noemen, omdat er hoogstens sprake is van een Friese elite die zichzelf emancipeert in de strijd
tegen de Hollandse elite. Iedere ’overwinning’ voor het Fries, wordt in Hoekstra’s visie
‘ynpakt yn ’e besteande (Hollandse) struktueren.’ De gewone Friestalige zou daar, volgens
Hoekstra, geen profijt van hebben.
Taal neemt in de literatuur over etniciteit overigens slechts een ondergeschikte plaats in. De
meest voorkomende benadering is om taal en taalconflicten als een betrekkelijk onproblematisch
element te beschouwen binnen de intensiteit waarmee etniciteit wordt gevoeld (Ozolins,
1996:182). Die constatering lijkt niet los te staan van de omvang en intensiteit van taalconflicten.
Het gaat echter niet alleen om processen die de stabiliteit van een staat bedreigen,
maar ook om de dagelijkse irritaties over de taalkeuze binnen face-to-face contacten tussen
één- en tweetalige sprekers. De laatsten blijven in het algemeen buiten beschouwing. Een
uitzondering is Endleman (1995:2) die op het fenomeen van taalaanpassing op de werkplek
wijst. Ook de kleine irritaties verbonden met de taalkeuze in het onderwijs blijven op het
niveau van de individuele school meestal buiten de openbaarheid.
Om die reden is de Nederlandse vertaling van ‘minority languages’ in ‘talen van minderheden’
in plaats van minderheidstalen, zoals in het geval van de Nederlandse wet ter goedkeuring van
het Europees Handvest voor regionale of minderheidstalen is gebeurd, minder juist te noemen
(zie ook: Alladina, 1989:444). In de systematiek van deze studie is niet iedere regionale taal
ook minderheidstaal. Edwards (1991:208-216) geeft een overzicht van typologieën van
inheemse minderheidstaalsituaties.
Meerderheidsetnisering ligt voor de hand wanneer de betrokken groep zijn macht verliest of
vreest die te verliezen. Ook kan het etnisch besef van de minderheid een tegenbeweging
oproepen die het einde betekent van een eerder bestaande vanzelfsprekendheid. Ook de komst
van allochtone minderheden in voorheen min of meer homogeen-culturele samenlevingen kan
voor een oplevend taalbesef zorgen (Van Amersfoort, 1991:25; Coulmas, 1985:261).
Als reactie op dat streven heeft het Congres van de Verenigde Staten in 1992 de ‘Native
American Languages Act’ aangenomen, waarin wordt aangegeven dat “the status of the
cultures and languages of Native Americans is unique and the United States has the
responsibility to act together with Native Americans to ensure the survival of these unique
35