Het beleid inzake unieke regionale talen

52
53
54
Het beleid inzake unieke regionale talen
Duits ondanks de inspanningen van de DDR niet te weerstaan is. Die druk
52
staat, zoals ook het geval in Noord-Friesland is geweest, niet los van het
zich na de Tweede Wereldoorlog in de Lausitz vestigen van vele Duitstalige
vluchtelingen uit de voormalige oostelijke Duitse regio’s (Elle, 1992:3). 53
Norberg (1994:154) wijst tenslotte op de voor het Sorbisch negatieve gevolgen
van de collectivisatie van de landbouw, de invloed van de Duitstalige
media en de ten behoeve van de energievoorziening plaatsvindende delving
van de bruinkool. 54
In navolging van Sabatier (1993:30) is in hoofdstuk 2 het overheidsbeleid
als een ‘stelsel van opvattingen’ gekwalificeerd. In de hiervoor beschreven
perioden neemt het DDR-tijdvak in die zin geen bijzondere plaats in, dat er
blijvend van een onveranderlijke beleidskern in het stelsel van opvattingen
inzake het Sorbisch sprake is. Deze kern ziet het Sorbisch niet als een onvervangbare
waarde binnen de Duitse cultuur, maar eerder als een
onvermijdelijk gegeven dat afhankelijk van de omstandigheden
beleidsaandacht krijgt. Dat het Sorbisch door de assimilatieve druk van het
Duits in de loop van de decennia wel is teruggelopen, maar in 1990 nog
altijd niet verdwenen is, dient aan drie omstandigheden te worden
toegeschreven. In de eerste plaats is dat de wil en de inzet van de Sorben
zelf om hun eigen taal en cultuur te behouden. In andere woorden kan
opgemerkt worden dat de Sorben, althans een deel daarvan, hun kernwaarde
hebben behouden, namelijk de wil om het Sorbisch te behouden. In de
tweede plaats is, niet in de laatste plaats tijdens het DDR- bewind, een
“Trotz gesetzlicher Gleichberechtigung und staatlicher Förderung kam es auch unter den
gesellschaftlichen Bedingungen in der DDR zu weiteren Assimilierung und insgesamt zur
ernsthaften Gefährdung der weiteren nationalen Existenz des sorbischen Volkes,” is de
opvatting van Harald Konzak (1990:105), plaatsvervangend directeur van de Domowina, zoals
verwoord tijdens een op uitnodiging van de voorzitter van de Sleeswijk-Holsteinse Landtag
gehouden conferentie te Kiel, 14 december 1990.
Keller (1995:64-65) schrijft dat het aantal vluchtelingen in 1946 in sommige dorpen slechts
gering was, in andere daarentegen meer dan 20% betrof. Later zou het grootste deel van de
vluchtelingen verder trekken, een kleiner deel bleef in de Lausitz. Keller wijst erop dat het feit
dat de uit Slavische landen afkomstige vluchtelingen naar Duitsland waren gekomen om daar
tot hun verrassing wederom Slaven aan te treffen, niet zonder problemen bleef. “Die
Umsiedler waren zum teil nicht sehr gut darauf zu sprechen. Es hat auch Reibereien gegeben,
in der Schule usw. Die standen auf dem Standpunkt, das ist Deutschland und hier wird deutsch
gesprochen.” In het Sorbische centrum, de regio rond het klooster Marienstern in Panschwitz,
was de druk van het Sorbisch zo groot, dat de immigranten in het algemeen Sorbisch leerden
en als communicatiemedium gingen gebruiken.
Elle (1992:4) schat de gevolgen van de collectivisatie in de landbouw voor het Sorbisch niet
alleen negatief in. Hij wijst op de uitbreiding van communicatiemogelijkheden voor het
Sorbisch. Bovendien is de teruggang van het aantal boeren in de DDR veel geringer geweest
dan in de vergelijkbare periode in de BRD. Keller (1995:65) wijst daarentegen juist op de
negatieve gevolgen van de collectivisatie in de landbouw voor het gebruiken van het Sorbisch.
322