Het beleid inzake unieke regionale talen

Het Sorbisch in Duitsland
stabiele contextuele variabelen kan worden gesproken. Voor wat de
economische aspecten betreft is van een dergelijke snelle en ingrijpende
verandering sprake, dat het adjectief stabiel niet terzake lijkt te doen. Niet
alleen is het economisch perspectief drastisch gewijzigd, ook grondslag en
inrichting van het economisch leven zijn en worden substantieel veranderd.
Met betrekking tot de bruinkooldelving wordt het eerdere staatsmonopolie,
georganiseerd in het Braunkohlekombinat, op 1 januari 1994 geprivatiseerd.
Van buiten Oost- Duitsland afkomstige ondernemingen krijgen een
meerderheidsbelang in de nieuwe bruinkoolindustrie in zowel Brandenburg
als Saksen. Meteen begint een forse reorganisatie die een massa-ontslag van
duizenden werknemers tot gevolg heeft en de eerdere door de
bruinkoollobby gebruikte argumentatie met betrekking tot het behoud van
arbeidsplaatsen relativeert. De met de ondergang van de DDR voor de
Oostduitsers ontstane nieuwe onzekerheden culmineren in de vraag of de
eigen arbeidsplaats wel of niet behouden blijft. In dat licht is het te
begrijpen dat de voorstanders van een doorgaande bruinkoolwinning als
eerste het werkgelegenheidsargument in stelling brengen. Alle andere
overwegingen, inclusief die met betrekking tot het behoud van het Sorbisch,
staan in de schaduw van die argumentatie.
De culturele context voor de beleidsvorming is met de eenwording
evenzeer gewijzigd. Maar in het licht van het eerder genoemde en door
Bourdieu (1980: 88-89) gebruikte begrip habitus, in de zin van collectieve
programmering, kan ook worden geconcludeerd dat cultuur zich niet van de
ene op de andere dag of snel laat wijzigen. Dat blijkt ook wanneer eerdere
inwoners van de DDR naar de verschillen tussen de nieuwe en vroegere
situatie wordt gevraagd. Er is veel veranderd, alleen valt het niet mee om
mentaal de knop om te zetten, zo valt te beluisteren.
Hiervoor is naar Hofstedes (1991:141-161) onderzoekingen naar
internationale cultuurverschillen verwezen. Hij wijst op de zekerheid die
Duitsers nastreven, welke onder meer verantwoordelijk lijkt te zijn voor de
mate en gedetailleerd van wetgeving. De mate en gedetailleerdheid van de
Brandenburgse en ook, zoals hierna nog aan de orde komt, Saksische weten
verdere regelgeving inzake het Sorbisch, gaan heel wat verder dan de
hiervoor beschreven gevallen in Nederland en ook Sleeswijk-Holstein.
Bovendien is er geen significant verschil in omvang en detaillering tussen de
sinds 1990 ontwikkelde en de daarvoor in de DDR-tijd bestaande wetgeving.
Die constatering geeft aanleiding te veronderstellen dat de culturele context
voor de beleidsvorming met betrekking tot de bruinkoolwinning relatief
stabiel is gebleven.
De laatste notie wordt ook bevestigd door het, zoals hiervoor reeds opgemerkt,
sterk juridische karakter van de Duitse beleidsvorming. Van de zijde
351