Het beleid inzake unieke regionale talen

11
12
13
Het Sorbisch in Duitsland
In de Saksische Oberlausitz wordt niet geheel afscheid genomen van het
eerdere liberale taalbeleid maar ook daar wordt, naar Pruisisch voorbeeld,
een germaniseren in het onderwijs nagestreefd. Aan het relatief liberale
Saksische beleid komt met de “Reichsgründung” een einde. De dan voor het
Duitse Keizerrijk geldende Grondwet van 1871 gaat, passend in de met
name door Pruisen toegepaste assimilatiepolitiek, geheel aan het bestaan van
minderheden voorbij. Het nieuwe keizerrijk betekent een versterking van het
Duitse nationalisme en daarmee tevens een versterking van de
anti-Sorbische gevoelens, die mede gevoed worden door de dreiging van een
Panslavisme. 11
De eerder in 1860 tot uitvoering gebrachte koerswijziging wordt opnieuw
gecorrigeerd. Het Sorbisch onderwijs wordt beëindigd, op Sorbische scholen
worden weer Duitstalige leerkrachten benoemd en tweetalige schoolboeken
worden verboden. Sorbische geestelijken worden naar niet-Sorbischtalige
gebieden overgeplaatst, terwijl de daarmee ontstane Sorbische vacatures niet
worden ingevuld. Het ‘Geschäftssprachengesetz’ van 1876, dat het Duits tot
exclusieve taal van de overheid maakt, kent een overgangsregeling voor het
Deens, Frans, Pools en Litouws, maar niet voor het Sorbisch (Pastor, 1997:
23). Het ‘Reichsvereinsgesetz’ van 1877 verbiedt in §12 het gebruik van alle
andere talen dan het Duits in openbare bijeenkomsten. De met de wet
beoogde betere controle van verenigingen van minderheden betekent ook
een diepe ingreep in het Sorbische verenigingsleven, dat vanaf de jaren
veertig van de negentiende eeuw de ruggengraat van de Sorbische beweging
vormt (Pastor, 1997:24). Ondanks al deze assimilatiepogingen behoort het
bestaan van de niet-Duitstalige delen in de bevolking nog steeds niet tot de
12
geschiedenis. Het effect is zelfs averechts in die zin dat het de betrokken
taalgroepen tot weerstand motiveert. Zo komt het in 1912 in de stad
Hoyerswerda tot de oprichting van de Domowina, de overkoepeling en
13
vertegenwoordiger van de Sorben. En reeds voor de Eerste Wereldoorlog
Een Duits krantenartikel “Die wendische Agitation in der Lausitz” dat de lezer duidelijk maakt
dat Bautzen het middelpunt van het Russische panslavisme is en dat er panslavisten opgeleid
worden, verschijnt in meer dan twintig Duitse kranten (Völkel, 1996:19).
Na de Eerste Wereldoorlog wordt het in de Niederlausitz normaal dat Sorbische ouders hun
kinderen in het Duits grootbrengen, om daarmee het volgen van het Duitstalige onderwijs te
vergemakkelijken. Op die wijze zorgt het onderwijssysteem voor een directe assimilatie, dat
wil zeggen germanisering van de Sorben (Norberg, 1994:150).
De Domowina is de nationale organisatie van de Lausitzer Sorben die na de oorlog autonomie
voor de Lausitz nastreeft. De Domowina wordt op 13 oktober 1912 als overkoepeling van 43
Sorbische organisaties opgericht en op 18 maart 1937 door de Nationaal-Socialisten verboden,
om vervolgens als anti-fascistische-democratische organisatie op 10 mei 1945 opnieuw
opgericht te worden. De Domowina, waarvan het secretariaat in Bautzen gevestigd is, is in de
DDR-tijd georganiseerd in 280 plaatselijke afdelingen en 11 districten. Hoogste orgaan van
de Domowina is het eens in de vijf jaar gehouden. nationaal congres dat zowel het dagelijks
303