Het beleid inzake unieke regionale talen

16
17
18
26
Het beleid inzake unieke regionale talen
gaat. Voor de Friestalige meerderheid is het daarentegen wèl noodzakelijk
16
om zich het Nederlands eigen te maken. De beheersing van meer dan één
taal, eventueel een nationale standaardtaal en een regionale standaardtaal,
houdt tegelijk de mogelijkheid en vaak de noodzaak tot het maken van een
17
keuze in. Meertaligheid impliceert taalbesef. Voor de meertalige spreker
wordt de vanzelfsprekendheid van de eigen taal ingeleverd tegen een
18
voortdurende afweging welke taal in welke situatie te gebruiken. Hetzelfde
geldt voor de eentalige spreker die geconfronteerd wordt met een spreker
van een andere taal. Dat is zeker het geval wanneer de laatste niet zonder
meer een voorbijganger is, maar iemand die handel wil drijven of het gezag
vertegenwoordigt. De twee- of meertalige kan en moet zich aan de ééntalige
aanpassen, terwijl de laatste, wanneer die een taal met een hogere status
spreekt, verwacht dat de tweetalige zich aan zijn taalgebruik aanpast. Op die
manier bevestigt de twee- of meertalige spreker de status van de taal van de
ééntalige. Zodra de twee- of meertalige zich echter niet aan de eentalige
aanpast, ligt een conflict al snel in de rede. En op dat moment, zeker
wanneer het conflict de individuele schaal overstijgt, komt de overheid als
bewaker van recht en orde of als nastrever van het algemeen belang om de
hoek kijken.
Statusverschillen tussen talen werden eerst actueel toen de traditionele samenleving
werd vervangen door een maatschappij, waarin economische
groei, materiële vooruitgang en mobiliteit voor al haar burgers centraal
kwam te staan. Een traditionele samenleving die gekenmerkt wordt door een
kleine elite van geletterden, gescheiden van een grote op de productie van
voedsel gerichte massa, kende geen noodzaak tot een culturele of
Die constatering staat los van de feitelijke communicatiemogelijkheden die een regionale taal
kan hebben. Zo verhaalt Van Kleffens (1980:243) van zijn ontdekking om zich, Fries
sprekend, bij de inwoners van het Deense Skagen verstaanbaar te kunnen maken. Daarnaast
wordt een opmerkelijk geval in de autobiografische fragmenten van Ben Stroman (1981:21)
ten tonele gevoerd. Het gaat om Stromans moeder: “Zij beschikte over de wonderbaarlijke
gave vele talen te verstaan en zich met Nederlands, waar ten hoogste wat Friese en Utrechtse
termen in voorkwamen, bij iedere buitenlander verstaanbaar te maken. Zo converseerde zij op
reis met Fransen, Duitsers, Engelsen of Italianen. Geen dialect was haar te machtig. Zij hield
rustig vast aan het Nederlands en kreeg de gewenste antwoorden in de onversneden landstaal
van menig buitenlander.”
Ook de komst van nieuwe allochtone talen kan het besef met betrekking tot de regionale
standaardtaal doen toenemen. Zo heeft in een land als Frankrijk het mislukken van het assimilatiebeleid
met betrekking tot met name Arabisch sprekende immigranten uit Noord-Afrika
en de institutionalisering van nieuwe immigrant-culturen, gezorgd voor een opleven van de
autochtone taalminderheden (Van Amersfoort, 1991:25; Coulmas, 1985:261).
Skutnabb en Phillipson (1989:467-468) stellen vast dat ééntaligen mondiaal gezien een
minderheid vormen. Het opmerkelijke feit doet zich voor dat een groot deel van die minderheid,
maatschappelijk niet gedwongen is om een andere taal te leren, terwijl het grootste deel
der meertaligen daar wel toe gedwongen is of was.