Het beleid inzake unieke regionale talen

454
Het beleid inzake unieke regionale talen
It belied oangeande it Sorbysk, mar ek dat oangeande it Deensk en dêrmei
it Noardfrysk, kin net ferstien wurde sûnder weet te hawwen fan it Dútske
belied oangeande de Dútsktalige minderheden bûten Dútslan. Dêr kin it
ynternasjonale minderhedebelied, lykas dat sûnt de Helsinki-akkoarden stal
krigen hat yn it ramt fan de OVSE, oan taheakke wurde. Fierder is op in
stabyl systeemskaaimerk wiisd, lykas it skoaren fan Dútslân op de yndeks
fan it mijen fan ûnwissens. Dy omstannichheid hat yn it gefal fan it Sorbysk
foar in relatyf grut tal regels soarge.
Alle ûndersochte taalbeliedssituaasjes litte it belang fan earder belied sjen.
Yn de besteande praktyk liket it foaral om in fierder bouwen op earder leine
fûneminten te gean. As it in taalgroep slagget om dejingen dy’t de besluten
nimme yn it stribjen fan de pleitkoälysje te beheljen, nimt de kâns op in
slagge beliedsfoarming ta. In slagge beliedsfoarming fereasket yn it ramt fan
it BIC- model in beliedsrjochte learen. De kâns dêrop nimt ta as it net om
lyk foarelkoar oer steande kearnwearden fan pleitkoälysjes giet, of om krekt
hielendal mei-elkoar oerienkommende opfettings. De kâns op in
beliedsrjochte learen nimt ek ta as it om langer duorjende
ynteraksjeprosessen giet en as it beliedsûnderwerp in beskate analytyske
hantearberens hat.
Taalbelied is yn de ûndersochte beliedssituaasjes net allinne ôfhinklik fan
de foarstap fan de streekrjochte belanghawwenden, mar allyksa fan
faktoaren dy’t ekstern oan it oanbelangjende beliedssubsysteem binne: de C
fan it BIC- model. Sûnder it wurkjen fan dynamyske en/of stabile
systeemskaaimerken, dy’t foar in tydlik tanimmende ûntfanklikens fan de
oerheid foar it oanbelangjende beliedsûnderwerp soargje, soenen de
besprutsen beliedsgefallen sûnder it oanjûne resultaat bleaun wêze. Yn net
ien fan de ûndersochte beliedsgefallen hawwe de wearden dy’t mei in unike
regionale taal anneks binne, de trochslach yn de beliedsfoarming jûn. De
kearnwearden wurde net troch de oerheid oernommen, mar it giet folle mear
om in oanpassing fan de sekundêre aspekten yn in stelsel fan opfettings. De
trochslach dy’t eksterne faktoaren jouwe liket ek op te gean yn it gefal fan
turbulinte en net wakker strukturearre situaasjes foarsafier’t it om in
wizigjen fan kearnwearden giet, lykas de Sorbyske taalbeliedssituaasjes sjen
litte. Yn dat opsicht kin de oanpak fan Kitschelt, nammentlik dat it yn sokke
situaasjes foaral de doelstellings en mooglikheden fan aktoaren binne dy’t
de trochslach jouwe, bysteld wurde.
It ferlykjen fan de resultaten fan de ferskillende ûndersochte beliedssituaasjes
liedt ta de folgjende konklúzjes:
Alle beskreaune taalbeliedssituaasjes binne deselde as it giet om: