Het beleid inzake unieke regionale talen

33
34
35
Het beleid inzake unieke regionale talen
stellingname van de Rijksoverheid inzake de Friese taal en cultuur in die zin
dat het de verantwoordelijkheid van het Rijk voor de instandhouding en de
33
bevordering van de Friese taal en cultuur erkent. De op 27 september 1972
in de Tweede Kamer gehouden plenaire behandeling van het Rapport
culmineert in een de daags erop zonder hoofdelijke stemming aangenomen
motie, die de Regering uitnodigt “verdere mogelijkheden voor het Fries te
scheppen door op dat doel gerichte veranderingen in de onderwijswetgeving,
en haar (financiële) medewerking te blijven geven aan versterking van de
geëigende Friese instituties ten dienste van de verschillende facetten van de
Friese taal en cultuur.” 34
Deze rijkserkenning van het Fries leidt vervolgens tot een afzonderlijke
CRM-begrotingspost voor de Friese taal en cultuur, alsmede verdere maatregelen
en voorstellen inzake de bevordering van het Fries, maar het
werkelijke resultaat valt na alle mooie woorden in de Kamer tegen (Van
35
Dijk, 1982: 136). Voor wat betreft het onderwijs staat de Commissie op het
standpunt dat het Fries de voertaal in zowel het kleuter- als het lager
onderwijs kan zijn. De commissie staat daarentegen afwijzend tegenover de
invoering van het Fries als verplicht leervak in het basis- en het voortgezet
onderwijs. De commissie gebruikt daarbij het adverbium ‘vooralsnog’ in de
betekenis dat zij aandringt op een, aan een invoering voorafgaande, breed op
te zetten voorlichting. Dat is volgens de Commissie noodzakelijk, gezien de
mogelijke weerstanden die een verplichte invoering van het Fries zowel bij
Friessprekende ouders, als van de zijde van de niet-Friessprekende Friezen
en de niet-Friezen, kan oproepen. Bovendien wijst de commissie op
gevolgen voor de vele kinderen die dientengevolge in een ongunstige
spreekt zelfs over het feit dat de Fries “dus twee moedertalen” heeft. De Bewegingsried vraagt
zich daarop af waarom de commissie vanuit dat perspectief geen wettelijke garanties voor het
onderwijs in de Friese moedertaal heeft gevraagd. De voorzitter van de Fryske Akademy,
Freark J. Bergstra (1971:177-187) heeft eerder voor de Commissie een memorandum over de
kwestie geschreven, dat naderhand in It Beaken verschijnt onder de titel ‘Moedertaal en
kultuurtaal’.
Tweede Kamer 1969-1970, 10 728, 7.
184
Van de acht ondertekenaars van de motie zijn er, niet geheel toevallig, vijf uit de Provincie
Fryslân afkomstig, te weten: drs. M. Dijkstra (D’66), Tj. Walburg (ARP), T. Tolman (CHU),
mr. E. Veder-Smit (VVD) en J.T. Vellenga (PvdA). De Tweede Kamer kent op het moment van
de behandeling van het rapport Friese Taalpolitiek zes in Fryslân woonachtige leden. Naast
de hiervoor genoemde is dat dr. ir. A. Vondeling (PvdA). Slechts één keer zou dat aantal in
de geschiedenis worden overtroffen, namelijk in de periode 1990-1994, als de Tweede Kamer
zeven in Fryslân woonachtige leden telt (Hemminga, 1999:302).
Het voorstel van de Interdepartementale Commissie Friese Taalpolitiek om een ‘groeipost’
voor de Friese taal en cultuur op de Rijksbegroting te creëren, wordt in eerste instantie wel
gerealiseerd maar doet vervolgens reeds snel geen recht aan de meegegeven kwalificatie (Van
Dijk, 1982:137). De ton van Van Ommen is anno 1997 uitgegroeid tot een bedrag van
ƒ 787.000,--.