Het beleid inzake unieke regionale talen

89
90
91
92
Het beleid inzake unieke regionale talen
89
nieuwe huisvesting moesten zoeken. Andere dorpen staat dat lot nog te
wachten.
De sociale en culturele gevolgen van de vernietiging van dorpen of delen
van dorpen blijven uiteraard niet beperkt tot de Sorbische inwoners en de
90
Sorbische taal. De Duitstalige inwoners van de betrokken dorpen zijn
91
evenzeer het slachtoffer van de gedwongen migratie. Dat de Sorbische taal
echter juist aanzienlijk van de sinds het midden van de negentiende eeuw
plaatsvindende bruinkooldelving te lijden heeft, wordt duidelijk wanneer de
lokaties van de bruinkooldelving gerelateerd worden aan de sinds 1886
92
bekende taalsociologische gegevens van de Lausitz. Dertig procent van de
gedwongen verhuizingen valt buiten de Sorbische taalgrens van 1886, 53%
heeft plaats gevonden binnen het gebied dat begrenst wordt door de
taalgrenzen van 1886 en 1956. In het Sorbischtalige kerngebied is de
resterende 17% te vinden. Onder de beide laatste percentages, die samen
70% van alle gedwongen verhuizingen uitmaken, zijn de Sorbischtaligen te
vinden (Förster, 1996:23). Hun gedwongen vertrek uit de Sorbischtalige
gemeenschap wordt omschreven als een ‘einschneidende Veränderung’ voor
de linguademografische structuur van het Duits-Sorbische gebied (Elle,
1992:3), en een ‘unwiederbringlichen Kulturverlust’ (Förster, 1996:23).
Vanuit die achtergrond wordt van Sorbische zijde gepleit voor het
opnemen van een Grondwetsartikel met betrekking tot de bescherming, het
behoud en de zorg voor het oorspronkelijke woongebied van de Sorben.
Tijdens het op 12 april 1991 in de Brandenburgse Grondwetscommissie
gehouden beraad, vertegenwoordigen Jurij Koch en Harald Konzack de
In de Lausitz waren vanaf 1924 tot en met 1993 in totaal 25.481 personen gedwongen
vanwege de bruinkooldelving te verhuizen. Daarvan is met 88% van alle gevallen met name
sprake in de jaren 1945-1989. De werkelijke aantallen zijn overigens hoger, omdat de
ambtelijke statistiek de personen die zelfstandig een nieuwe huisvesting wisten te vinden niet
meetelt (Förster, 1996:19).
Het gaat evenmin om alleen sociale of culturele gevolgen. De bruinkooldelving in dagbouw
heeft ook een ecologische schade tot gevolg, die kan worden gekwalificeerd als een “Schaden
unübersehbares Ausmaßes” (Fetzer, 1997:83). De bruinkooldelving is verantwoordelijk voor
de vernietiging van het landschap, de volledige ontregeling van de waterhuishouding en een
hoge kooldioxyde-uitstoot. Het is overigens ook mogelijk om de problematiek op een
tegengestelde wijze te belichten. Dat gebeurt onder meer in een folder over de regionale
planning, waarin te lezen valt: “mit der Sanierung und Rekultivierung von Braunkohletagegebauen
im Norden der Region neu entstehende(n) Landschaftselemente mit ausgedehnten
tiefen künstlichen Seen fügen sich in die Landschaftsgliederung für die Region
Oberlausitz-Niederschlesien ein” (Hubach, 1997:116).
In de DDR-benadering ging het overigens niet om slachtoffers, maar veel meer om gelukkigen
die een centraal verwarmd nieuwbouwhuis in de stad, met buren in de directe nabijheid, ten
deel viel.
In 1886 publiceerde Arnošt Muka zijn op uitgebreid veldonderzoek gebaseerde Sorbische
taalkaart van de Nieder- en de Oberlausitz (Förster, 1996:20).
338