Het beleid inzake unieke regionale talen

6.1 Inleiding
1
6 Het Noordfries in Duitsland
In dit hoofdstuk staat het beleid en de beleidsontwikkeling met betrekking
tot het in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein gesproken Noordfries
centraal. Evenals in het vorige hoofdstuk gaat het om de beantwoording van
de in hoofdstuk 1.7 ad A, B en C geformuleerde vragen. Eerst wordt
ingegaan op het in de loop van de geschiedenis ontwikkelde taalbeleid
inzake het Noordfries. Daarbij ga ik ook in op de tijd voor de Tweede
Wereldoorlog, omdat het begin van de beleidsvorming inzake het Noordfries
in het eerste decennium van de twintigste eeuw valt te traceren. Vervolgens
beschrijf en analyseer ik een beleidsonderwerp dat over langere tijd door de
Noordfriese pleitcoalitie ter realisering is nagestreefd: het Noordfries op de
radio. Ik besluit het hoofdstuk met een aantal concluderende opmerkingen.
6.2 Sleeswijk-Holstein en het Noordfries 1
6.2.1 Grondwet
Het beleid van de deelstaat Sleeswijk-Holstein kenmerkt zich sinds het einde
der jaren tachtig door een nieuwe en actieve betrokkenheid met het Noord-
In dit hoofdstuk worden de begrippen Fries en Noordfries door elkaar gebruikt, waarbij met
Fries in de Noordfriese context in feite het Noordfries wordt bedoeld. Het Noordfries wordt
gesproken in het noordwestelijkste district van de Bondsrepubliek Duitsland, ten zuiden van
de Deens-Duitse grens. Inclusief de Noordfriese Waddeneilanden is het district Nordfriesland
2
ruim 2000 km groot en anno 1999 kunnen er ruim 159.000 inwoners geteld worden.
Districtshoofdstad is Husum.
Het Noordfries kent twee dialectgroepen: het eilander Noordfries en het Noordfries van de
vaste wal. Tot de eerste categorie behoren het Sölring, Fering, Öömrang en het Halunder, dat
op het sinds 1932 tot de Kreis Pinneberg behorende Noordzee-eiland Helgoland wordt
gesproken. Tot de tweede categorie worden het Wiedingharder, Bökingharder, Karrharder,
Nordergoesharder, Mittelgoesharder en het Halligfries gerekend. De tiende variant, het
Südergoesharder, is volgens Walker (1996:6) op 10 oktober 1981 uitgestorven. Hoe veel
actieve sprekers het Noordfries tegenwoordig kent, is bij het ontbreken van taalsociologisch
onderzoek moeilijk te zeggen. De eerste statistiek inzake het aantal Friessprekenden dateert
uit 1889 (Tadsen, 1997:137). In de afgelopen ruim negentig jaar is het Noordfries niet het
onderwerp van een breed taalsociologisch onderzoek geweest. Wel heeft Århammar (1995:
26-29; 1991:8-13) in de jaren zestig voor delen van het Noordfriese taalgebied, met name op
de eilanden Föhr en Helgoland, taalsociologisch onderzoek verricht. Steensen (1996:2) gaat
onder de titel ‘Nordfriesen ohne Zahl’ op de met de ontbrekende cijfers samenhangende
problematiek in. Hij gaat er vanuit dat er ca. 10.000 mensen zijn die het Noordfries actief
beheersen.Walker (1997:3) schat het aantal Friestaligen op 8000 à 10.000.
243