Het beleid inzake unieke regionale talen

89
Het Noordfries in Duitsland
samenhang, anders dan in de aanwezigheid van een eerst sinds 1970
bestaande Kreis Nordfriesland, ontbreekt. 89
Anderzijds wordt de fragmentatie veroorzaakt door het bestaan van twee
hoofdstromingen binnen de Noordfriese pleitcoalitie, belichaamt in het bestaan
en werken van de Nordfriesische Verein, de op de Duitse taal en
cultuur georiënteerde organisatie, en de Foriining for nationale Friiske, die
juist de eigenheid van de Friezen benadrukt, maar gekenmerkt wordt door
een oriëntatie op de Deense cultuur en organisaties. Hoewel beide actoren
niet verschillen wanneer het gaat om de waardering van de eigen taal, zorgt
ieders verschillende fundamentele oriëntatie voor een als moeizaam te
omschrijven coöperatie. In feite hanteren de beide organisaties verschillende
werkelijkheidsdefinities, die in de loop van een decennialange interactie
binnen het kader van de Frasche Redj wel dichter bij elkaar zijn gekomen,
maar niet samenvallen. In dat kader kan dan ook moeilijk over een
beleidsgericht leren door de betreffende actoren worden gesproken. Met het
instellen van een permanent Gremium für Fragen der friesischen
Daarbij gaat het overigens niet alleen om de versplintering van het Noordfries in twee
taalkundig gezien zelfstandige dialectgroepen en negen verschillende dialecten, maar eveneens
om de verder in Noord-Friesland bestaande meertaligheid: naast de Friese dialecten gaat het
om het Nederduits en Zuidjuts en het Deens en Duits. Nommensen (1992:15) geeft in
navolging van Walker het voorbeeld van het in verschillende situaties door één en dezelfde
persoon gebruiken van de verschillende talen en dialecten. Hoewel het sinds 1970 bestaan van
de Kreis Nordfriesland mogelijk anders suggereert, is de eenheid Nordfriesland een
gekunstelde constructie die in de praktijk uiteen valt in verschillende eenheden. Zo heeft de
Föhringer onderwijzer Matz H. Rieuwerts het in een gedicht van zijn hand over de ‘fering
natschuun’ (Tholund, 1993:59). Daarmee attendeert Rieuwerts impliciet op de specifieke
omstandigheden van een eilandgemeenschap, die niet in ieder opzicht vergelijkbaar zijn met
de continentale situatie. Het relatieve geografische isolement van een eiland moet daarbij
worden onderscheiden van een cultureel isolement. Van het laatste is in het geval van de
Noordfriese eilanden geen sprake. Zowel de Noordfriese traditie van de zeevaart, als de in de
19de eeuw op gang gekomen emigratie naar de Verenigde Staten van Amerika, hebben voor
een eilander zelfbewustzijn gezorgd, die verbonden is met een ‘Note von Weltläufigkeit’
(Steensen, 1986:19). Tholund (1993:59) wijst erop dat een ‘gesamtnordfriesisches
Sonderbewußtsein’ zich in de 19de eeuw slechts bij weinigen ontwikkelde. Die situatie geldt
volgens Tholund nog immer voor de Noordfriese eilanden en in het bijzonder voor Föhr: “Wir
verstehen uns zuerst nicht als Friesen – sondern immer als Föhringer; wir sprechen nicht
Friesisch, sondern Fering.” Tadsen (1997:138) merkt in dit verband voor het Noordfriese
eiland Amrum het volgende op: “Die geographische Randlage der Inselwelt ermöglichte ein
weitgehend selbstorganisiertes Leben der Bevölkerung, die eine primär lokale Identität
ausbildete, welche sich u.a. über ein auch die Insel Föhr miteinbeziehendes soziales Netz von
Familienzugehörigkeiten reproduzierte. Ein wesentliches Merkmal dieser lokalen Identität war
die eigene Sprache.” Walker (1996:12) wijst eveneens op de plaatsgebondenheid als
belangrijk aspect van de Friese identiteit. Daarnaast vraagt hij aandacht voor de lange traditie
van het bewustzijn van een Friese stam, terwijl het nationaal-politieke aspect van de Friese
identiteit eerst in samenhang met het ontstaan van de Friese beweging in de loop van de
negentiende eeuw tot ontwikkeling kwam.
279