Het beleid inzake unieke regionale talen

Het beleid inzake unieke regionale talen
vanzelfsprekendheid waarmee het Nederlands dè taal van het Koninkrijk is,
bleef tot in de loop van de jaren tachtig groot. 36
3.5.2.2 Nederlands taalbeleid in de koloniën
In hoofdstuk 1 werd de Nederlandse taalplanning in Nederlands-Indië een
uitzondering op de regel van koloniale politiek genoemd, om de
invloedssfeer van de taal van de kolonisator te vergroten. Zo werd op de
inlandse lagere scholen in Nederlands-Indië de moedertaal van de leerlingen
als voertaal gebruikt. En in 1865 werd het Maleis als tweede officiële taal
door het Nederlandse bestuur aanvaard. Het Maleis vervulde de functie van
taal van het lokaal bestuur, de handel en de communicatie, alsmede de
functie van eerste onderwijstaal voor niet-Europeanen in het koloniale
onderwijssysteem. Dat betekent dat het Nederlands slechts een
ondergeschikte rol speelde en feitelijk beperkt bleef tot het binnenlands
bestuur en het onderwijs aan de Europeanen en een kleine
Nederlands-Indische elite. Voor die domeinen is het Nederlandse taalbeleid
overigens niet zonder succes, zoals blijkt uit de grote mate van vernederlandsing
van de (Indo-)Europese bevolking. Tussen 1920 en 1930
vindt er een verdrievoudiging plaats van het aantal Nederlandssprekende
autochtonen en ‘Vreemde Oosterlingen’ in Nederlands-Indië (Groeneboer,
1993: 392). Tegelijk droeg het Nederlandse bestuur in belangrijke mate bij
aan de modernisering en standaardisering van het Maleis door de
ontwikkeling van woordenlijsten, een gestandaardiseerde spelling,
leermiddelen en de ondersteuning van de Maleise pers (Lowenberg,
1988:150-151).
De Indonesische Grondwet van 17 augustus 1945, kort na de Japanse
nederlaag uitgevaardigd, bepaalde dat het Indonesisch de nationale en
36
122
trachtte te pacificeren (Baakman, Maes, Boukaert, 1994:237). Dat België een uitgesproken
taalstrijd laat zien, valt volgens Hofstede (1991:264) te verklaren uit het feit dat de taalgrens
ook een maatschappelijke grens was. De midden en hogere sociale strata in België gebruikten
het Frans ongeacht de taal van hun voorouders. En zodra er sprake was van een stijgen op de
maatschappelijke ladder pasten de Vlaamstaligen zich aan bij de taal en de cultuur van de
middenklasse.
De mate van vanzelfsprekendheid, hoewel volgens de Cultuurnota 1997-2000 van het
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (1996) aan slijtage onderhevig, lijkt
recht evenredig te zijn aan de mate van onbegrip en onwetendheid bij Haagse politici en
ambtenaren inzake het Fries, zoals geconstateerd door de staatssecretaris van Binnenlandse
Zaken, belast met de coördinatie van het rijksbeleid ten aanzien van de Friese taal (Gorter,
1991:10). De Groninger Commissaris der Koningin H.J.L. Vonhoff spreekt wanneer het over
het Nederlands gaat, niet over vanzelfsprekendheid, maar over “grove onachtzaamheid met
betrekking tot de verdediging van dit kostelijk goed” (Staatscourant, 90, 5, 10 mei 1995).