Het beleid inzake unieke regionale talen

32
Het Noordfries in Duitsland
friese geschiedenis het unieke feit zien dat een minderheid zich tegen de
minderheidsstatus uitspreekt. 32
De mening van de overheid over de vraag welke status de Noordfriezen innemen,
wordt in de jaren twintig, ondanks het bestaan van Grondwetsartikel
113 inzake de niet Duitstalige volkeren binnen de staat, gekenmerkt door de
33
zorg om vooral geen nieuwe minderhedenproblemen te laten ontstaan. In
dat perspectief wordt ook alles vermeden wat de ontwikkeling van een
Friese minderheid zou kunnen bevorderen. Binnen die politiek past niet een
volledige negatie, maar eerder een bescheiden tegemoetkomen aan Friese
wensen. Een bescheiden tegemoetkomen, want meer dan dat zou immers het
ontstaan van een minderheid juist in de kaart kunnen spelen. Zo komt er aan
de ene kant in 1925 enige ruimte voor het Fries in het onderwijs, en zet de
overheid aan de andere kant alle kaarten op de Nordfriesische Verein, want
deze heeft, zo stelt de Sleeswijker regeringspresident in 1926 vast, “niemals
das Friesentum in anderem Sinne pflegen wollen als etwa plattdeutsche
Vereine das Niederdeutsche.” Het laatste is niet geheel correct, want in de
door de Verein in hetzelfde jaar opgestelde Bohmstedter Richtlijnen wordt
in artikel 4 ook over de zorg voor het Fries in onderwijs en kerk gesproken.
Bovendien stelt de Nordfriesische Verein, nadat gebleken is dat de
resultaten van het besluit van 1925 tegenvallen, actief pogingen in het werk
om tot een betere aanpak te komen. Die pogingen leiden op 19 mei 1928 tot
een nieuw, door de autoriteiten in Berlijn goedgekeurd, besluit van de
regering in Sleeswijk met betrekking tot het Friese onderwijs. Dat besluit
schrijft met directe ingang het opnemen van een uur Fries lezen op het
rooster van de lagere scholen voor. Dat uur kan zomers ten koste van een
uur Duits gaan en winters ten koste van een uur gymnastiek. Daarnaast deelt
het besluit mee dat onderwijzer Albrecht Johannsen te Struckum tot
adviseur voor het Friestalige onderwijs is benoemd (Wenzel, 1993:215). Het
besluit zou tot een reële verbetering van het onderwijs van het Fries leiden.
33
stedter Richtlinien” zouden op 27 oktober 1946 door de Nordfriesische Verein opnieuw
bekrachtigd worden, vier maanden nadat de vereniging weer was opgericht (Steensen,
1995:396). Nog in 1983 wilde de Sleeswijk-Holsteinse minister-president Uwe Barschel niet
over een Friese nationale minderheid spreken, waarbij hij verwees naar de Bohmstedter
Richtlinien (Lemke, 1998:178).
Zoals Steensen (1986:254) opmerkt, wordt de stemming in Noord-Friesland sterk beïnvloed
door het feit dat het begrip ‘nationale minderheid’ vooral verbonden wordt met separatisme
en irredentisme. Deze, op zich onjuiste, inkleuring van het fenomeen nationale minderheid
staat ook aan de wieg van de Bohmstedter Richtlinien.
De rijksminister van Binnenlandse Zaken wil in 1925 de Deense regering niet voor de
Noordfriezen laten praten in de onderhandelingen tussen de Duitse en de Deense regering over
de kwestie van de minderheden aan weerszijden van de Duits-Deense grens, omdat anders
mogelijk ook Tsjecho-Slowakije zich als vertegenwoordiger van de Sorben zou kunnen gaan
opwerpen (Steensen, 1986:344).
255