Het beleid inzake unieke regionale talen

26
27
Het beleid inzake unieke regionale talen
Unie worden dertien nationale standaardtalen gesproken. Gorter
(1996:27-28) komt daarnaast tot een getal van ongeveer zestig regionale
26
talen in de vijftien lidstaten van de Europese Unie. Dat maakt duidelijk dat
de regionale talen niet alleen in de wereld, maar ook onder de talen binnen
de Europese Unie ver in de meerderheid zijn. De meeste landen worden dan
ook binnen de eigen grenzen met meertaligheid geconfronteerd. 27
Onder de zestig regionale talen in de vijftien EU-lidstaten bevinden zich
veertien unieke regionale talen. Tot die categorie kunnen die regionale standaardtalen
worden gerekend, die niet de status van nationale standaardtaal
bezitten, en slechts in één staat voorkomen en daarom uniek genoemd
30
Van vele talen moet het aantal sprekers geschat worden, om de simpele reden dat er nooit geteld
is. Dat geldt niet alleen voor derdewereld landen, maar evenzeer voor de welvarende
westelijke wereld. Zo bestaan in Duitsland geen exacte cijfers met betrekking tot het aantal
sprekers van het Noordfries om de eenvoudige reden dat het Noordfries in zijn geheel de
afgelopen 75 jaar geen onderwerp van taalsociologisch onderzoek is geweest. Ook het actuele
aantal Sorbisch-sprekenden in Duitsland kan slechts geschat worden, onder meer omdat taalsociologisch
onderzoek decennialang in de eerdere DDR niet toegestaan was (Elle, 1992:1).
Het aantal sprekers van een taal of het aantal leden van een taalgroep is overigens, anders dan
allerlei overzichten doen vermoeden, moeilijk in één getal te vangen, zoals Steensen (1996:2)
voor de Noordfriezen heeft opgemerkt. Het in zwang geraakte gebruik van de term ’minder
vaak gebruikte talen’ -‘lesser used languages’- zoals onder andere in de naam van het
’European Bureau for Lesser Used Languages’ naar voren komt, is een poging recht te doen
aan de complexiteit van de problematiek van de regionale talen, die niet beperkt is tot een
kwantitatief functioneren, zoals de gehanteerde terminologie doet vermoeden. Alle talen die
in Europa gesproken worden, kunnen, met uitzondering van het Russisch, immers onder het
hoofd ‘minder vaak gebruikt’ gerangschikt worden, in het geval dat alleen de aantallen
sprekers in ogenschouw worden genomen. Het aantal feitelijke sprekers van een taal is voor
deze studie minder relevant dan de constatering dat de grote talen het om allerlei redenen
gemakkelijker hebben om zich te handhaven dan de kleinere.
Een exact aantal is moeilijk te geven, omdat er geen consensus bestaat over een precieze af-
bakening tussen taal en dialect. Gorter (1996:28) rekent het Schots (VK), het Nederduits (D),
het Nedersaksisch (NL) en het Waals (B) tot de controversiële talen. Met betrekking tot het
Nederduits en het Nedersaksisch kan gezegd worden dat de erkenning van die talen onder het
Europees Handvest voor regionale of minderheidstalen sindsdien voor meer duidelijkheid
heeft gezorgd. Gorter (1996:28) noemt verder het Oostfries, waar het Saterfries wordt bedoeld.
In Europa vormt IJsland tot op heden de uitzondering op die regel. Coulmas (1985:52) noemt
in hetzelfde rijtje ook ‘Kleinstaaten’ als Andorra, Monaco, San Marino, Vaticaanstad, Liechtenstein,
Luxemburg en Malta. Kymlicka (1995:1) spreekt over 184 onafhankelijke staten, 600
levende taalgroepen en 5000 etnische groepen. Het aantal van 184 onafhankelijke staten is
overigens te laag. In werkelijkheid zijn er op dit moment 193 staten. In 1918 waren dat er 62
en in 1946 waren er nog 74 onafhankelijke staten. De groei van het aantal onafhankelijke
landen heeft alles te maken met de dekolonisatie en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Van
de huidige staten hebben 87 landen minder dan vijf miljoen inwoners, 58 staten tellen minder
dan 2,5 miljoen inwoners en 35 landen hebben minder dan een half miljoen inwoners (The
Economist, January 3rd, 9th, 1998, 63). Wanneer deze getallen geconfronteerd worden met
de hiervoor genoemde aantallen talen in de wereld, is het duidelijk dat vele talen het karakter
van regionale of plaatselijke taal hebben.