Het beleid inzake unieke regionale talen

9
Inleiding en probleemstelling
staan van vele met elkaar in contact komende talen die in status van elkaar
verschillen. Van verschil in status is onder meer sprake wanneer het
nationale en regionale standaardtalen betreft. Tenslotte wordt aandacht
geschonken aan het wegvallen van de vanzelfsprekendheid van taal. De
betrokken taalgroep formuleert eisen en wensen inzake de status van de taal:
de taal etniceert. In dat geval kunnen regionale talen minderheidstalen
genoemd worden.
1.3.2 Het belang van de taal voor de overheid
Taal is als onderwerp van overheidszorg relevant, omdat het niet om een
neutraal middel tot communicatie gaat. Dat is het geval omdat er enerzijds
geen sprake is van één taal, maar van vele, bovendien ongelijksoortige en
met elkaar in contact komende talen, en anderzijds omdat taal voor de
9
sprekers geen neutraal medium is. Iedere taal vervult voor zijn sprekers een
symboolfunctie. Taal loyaliseert. Loyaliteit aan een taal verbindt de sprekers
van die taal en onderscheidt hen van andere groepen. ‘Zij, die dezelfde taal
spreken zijn door een net van onzichtbare banden aan elkaar verbonden’,
maakte de Duitse romanticus Johann Gottlieb Fichte (1762-1814) zijn
landgenoten reeds duidelijk (Coulmas, 1988:8). En voor Johann Gottfried
Herder (1744-1803) vormden taal en literatuur het fundament voor de trits
Het gaat in dit onderzoek om talen en niet om dialecten. Het onderscheid tussen taal en dialect
behoort tot één van de moeilijkste problemen van de taalkunde. Er kan worden aangesloten
bij Bartsch (1989:24) die dialecten definieert als substandaardvariëteiten of als variëteiten die
zich in relevante aspecten aan de standaardtaal conformeren. Een dialect bevindt zich in
binnen het door taalgrenzen afgebakende validiteitsdomein van een taal. Het belang van de
staat voor een taal wordt onder meer geïllustreerd met het feit dat staatsgrenzen zich kunnen
ontwikkelen tot taalgrenzen (Zie: Auer/Hinskens, 1997:15; Stellmacher, 1996:500). Een
dialect kan zich met hulp van de staat tot taal ontwikkelen. Weinreichs definitie dat taal een
dialect met een leger en een marine is, brengt die mogelijkheid treffend onder woorden
(Pinker, 1994:28). Tony Feitsma heeft voor wat het Fries betreft gewezen op het vroeger, maar
later niet meer over een leger kunnen beschikken (Frysk en Frij, desimber 1996). Dialecten
zijn in die opvatting talen die nimmer over een leger hebben kunnen beschikken. De relatie
tussen taal en leger bestaat verder ook in de zin dat taal als wapen kan dienen. Kloss (1978:55)
heeft voor wat het onderscheid tussen taal en dialect betreft een onderscheid gemaakt naar
maatschappelijk gebruik en afstand tussen talen, maar daarmee is een sluitend onderscheid nog
niet het geval. Dat blijkt onder meer uit de pragmatische benadering in de uitgave van
Sociolinguistica 10. De inleidende bijdrage van Auer en Hinskens (1997:5-6) voert het Fries
in Nederland, de Keltische talen in Groot-Brittannië en Frankrijk en het Sorbisch in Duitsland
niet als talen, maar als dialecten op.
23