Het beleid inzake unieke regionale talen

Het Noordfries in Duitsland
de betrokken Noordfriezen zelf is die vraag, gezien inzet en continuïteit om
het gestelde doel te bereiken, niet opportuun.
Mogelijk is de Noordfriese actie ter realisering van Friestalige radio te
vroeg geweest, in die zin dat het klimaat voor en de regelgeving ten behoeve
van de minderheden in Sleeswijk-Holstein eerst in de tweede helft van de
jaren tachtig gunstiger werd, culminerend in het in 1989 met haar
werkzaamheden begonnen Friesen Gremium, de in 1990 in werking
tredende nieuwe Grondwet en de daarop volgende inspanningen ter
ratificering van het Europees Handvest voor regionale of minderheidstalen.
Het feit dat het Gremium zich in zijn bijeenkomsten niet met het Fries op de
radio heeft bezig gehouden, heeft te maken met de aandacht voor de
hiervoor gememoreerde aangelegenheden, maar zegt ook iets over het reële
draagvlak voor de Friese ambities op het betreffende terrein.
6.3 Conclusies
Met betrekking tot het beleid van de Duitse overheid, zoals dat ten aanzien
van het Fries in Sleeswijk-Holstein valt te traceren, kunnen op grond van het
voorgaande in ieder geval vier conclusies getrokken worden.
In de eerste plaats wordt het beleid vanaf het eerste, in 1909 genomen besluit
ten aanzien van het onderwijs van het Fries, substantieel beïnvloed
door de aanwezigheid van een de Friezen overstijgende
minderhedenproblematiek aan weerszijden van de Duits-Deense grens. Dat
gegeven zorgt voor een, in vergelijking met andere Europese landen, vroege
invoering van het Fries in het onderwijs, het op de Friezen van toepassing
verklaren van de in de ‘Kieler Erklärung’ overeengekomen rechten, de
opname in de Sleeswijk-Holsteinse Grondwet en het voor de Friezen
vestigen van een institutionele structuur in de vorm van het Landtagorgaan
voor Friese vraagstukken en de regelmatige rapportage in de zogenaamde
minderhedenrapporten. De conclusie dat het Noordfries voordeel ondervindt
van de mogelijkheid om met de Deenstaligen in Sleeswijk-Holstein te
kunnen meeliften, als het gaat om de beleidsontwikkeling inzake het Fries,
kan zonder voorbehoud worden getrokken.
In de tweede plaats is het beleid inzake het Fries mede mogelijk gemaakt
door extern aan het betrokken beleidssubsysteem plaatsvindende ontwikkelingen.
Het initiatief tot en het aanvaarden van een nieuwe Grondwet in
Sleeswijk-Holstein heeft alles te maken met de politieke en staatsrechtelijke
crisis als gevolg van politieke machinaties die bekend zijn geworden onder
de naam ‘Barschel-affaire’. Zeventig jaar eerder kunnen de in de jaren
twintig genomen besluiten met betrekking tot het onderwijs van het Fries
295