Het beleid inzake unieke regionale talen

Het Fries in Nederland
Aan het einde van dit hoofdstuk kunnen de conclusies worden getrokken inzake
de beleidsvorming met betrekking tot de Friese taal, zoals die sinds de
Tweede Wereldoorlog in Nederland gestalte heeft gekregen.
Vanaf de eerste Friese eis met betrekking tot een plaats voor de Friese taal
in het lager onderwijs in de provincie Fryslân, tot en met het beleidsproces
dat tot de eerste bestuursovereenkomst inzake het Fries voert, kan de hele
beleidsvorming vanuit Fries perspectief gekarakteriseerd worden als een
proces van onvervulde wensen. Eerst na veel tijd en slechts met moeite
wordt een feitelijk mager resultaat behaald. De verklaring daarvoor kan
worden gevonden in de geringe ontvankelijkheid van de centrale overheid
voor de taaleisen vanuit Fryslân. De Haagse beleidvoerders kennen amper
een beleidstraditie voor zover het om taalaangelegenheden gaat. In die zin is
er geen verschil tussen de positie van het Nederlands en het Fries. Hoewel
de vanzelfsprekendheid met betrekking tot het Nederlands onder invloed van
het Europese integratieproces geringer lijkt geworden, wil dat nog niet
zeggen dat daarmee ook het begrip voor de positie van de Friese taal is
toegenomen. In het Nederlandse stelsel van opvattingen komt het bestaan
van een regionale of minderheidstaal in feite niet voor en dat maakt het
buitengewoon moeilijk om beleidsvorming op dat punt te realiseren.
Het moeizame verloop van de beleidsvorming vergt een verklaring die
verder gaat dan een verwijzing naar de kernwaarden van de betrokken pleitcoalities.
Het aan de beleidsvorming ten grondslag liggende interactieproces
is in de termen van het BIC-model evenzeer een verklaringsgrond. Dat interactieproces
heeft zich in de loop van de tijd gewijzigd in die zin dat in de
eerste decennia de Friese pleitcoalitie met name bestaat uit de
niet-benoemde belanghebbenden, terwijl in de voorbereiding van de
bestuursovereenkomst het provinciaal bestuur van Fryslân het initiatief bijna
lijkt te monopoliseren. In het geval van de realisatie van de regiotelevisie is
dat minder het geval, in die zin dat de leidende rol van de provincie
uiteindelijk wordt overgenomen door Omrop Fryslân. Een en ander maakt
duidelijk dat de samenstelling van de pleitcoalitie en daarmee de aanwezige
bronnen in de loop van de tijd aan verandering onderhevig zijn, maar het is
de vraag of de Friese pleitcoalitie een optimaal gebruik heeft gemaakt van
de met de potentiële samenstelling en beschikbare bronnen aanwezige
mogelijkheden. Geconcludeerd kan worden dat een sterker gecoördineerd
handelen, waarbij alle mogelijke potentiële actoren op de juiste plaats
worden ingeschakeld, het Haagse denken over en de houding tegenover een
Fries taalbeleid zou hebben bevorderd.
Het tekort aan beleidsgericht leren aan Friese zijde, wordt ook bevestigd
door een onvoldoende gebruik maken van de aan het beleidssubsysteem
plaatsvindende externe ontwikkelingen. Dynamische systeemkenmerken als
241