het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[102]
manieren waarop dieren hfst.iv
anderen blijkt ook dat er vanuit de panniculus gestreepte vezels lopen
naar sommige van de grotere haren, bijvoorbeeld de snorharen (vibrissae)
van bepaalde viervoeters. De haaroprichters trekken niet alleen samen
bij bovengenoemde emoties, maar ook bij afkoeling van het lichaamsoppervlak.
Ik herinner me dat de muilezels en honden die ik
had meegebracht uit een lagergelegen en warmer land, tijdens de
nacht op de gure Cordillera, al hun lichaamsharen overeind hadden
gezet, alsof ze in de allergrootste angst verkeerden. Hetzelfde treedt op
als wij ‘kippenvel’ krijgen tijdens koude rillingen voorafgaande aan
een koortsaanval. Ook de heer Lister heeft waargenomen 19 dat het kietelen
van een naburig stukje huid de haren overeind doet staan.
Uit deze feiten blijkt duidelijk dat het opzetten van huidaanhangsels
een reflexhandeling is, onafhankelijk van de wil; en dat we deze
handeling, wanneer die onder invloed van woede of angst plaatsvindt,
niet moeten beschouwen als een vermogen dat is verkregen ten behoeve
van enig voordeel, maar als een toevallig resultaat, althans in hoge
mate, van het geprikkelde sensorium. Dit resultaat mag, in zoverre
het toevallig is, vergeleken worden met het hevige zweten tijdens een
aanval van pijn of grote angst. Het is niettemin opmerkelijk dat een
geringe opwinding vaak al voldoende is om de haren overeind te zetten,
bijvoorbeeld wanneer twee honden tijdens het spelen net doen
alsof ze met elkaar gaan vechten. We hebben ook gezien dat bij een
groot aantal dieren, behorend tot zeer uiteenlopende klassen, het oprichten
van de haren of veren vrijwel altijd vergezeld gaat van verschillende
willekeurige bewegingen – dreigende gebaren, het openen van
de bek, het ontbloten van de tanden, het uitspreiden van de vleugels
en de staart bij vogels, en het uitstoten van rauwe geluiden. Het doel
van de onwillekeurige bewegingen is onmiskenbaar, en daarom lijkt
het, alles bijeengenomen, niet erg geloofwaardig dat de gecoördineerde
oprichting van de huidaanhangsels, waardoor het dier groter en gevaarlijker
lijkt tegenover zijn vijanden en rivalen, een toevallig en
doelloos resultaat zou zijn van een verstoring van het zintuiglijk apparaat.
Dit lijkt bijna even onaannemelijk als de bewering dat het oprichten
van de stekels van een egel of een stekelvarken, en van de verenpracht
van allerlei vogels tijdens de balts, doelloze activiteiten zouden
zijn.
We worden hier geconfronteerd met een groot probleem. Hoe
kan de coördinatie tussen de contractie van de gladde en onwillekeuri-
19. Quarterly Journal of Microscopical Science, 1853, vol. i, p. 262.