het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.v apen
geen grotere autoriteit aanhalen – deelde me mee dat hij gedurende
een jaar een zeer tamme aap in huis heeft gehad. Als hij hem tijdens de
maaltijden een of ander heerlijk hapje gaf, zag hij dat de mondhoeken
enigszins omhooggingen. Dat wil zeggen dat de uitdrukking van tevredenheid,
die iets weg had van een beginnende glimlach en die leek
op de glimlach die vaak op het gezicht van een mens is te zien, bij dit
dier duidelijk kon worden herkend.
De Cebus azarae 11 (een grijpstaartaap) stoot een merkwaardig giechelend
(kirchenden) geluid uit als hij verheugd is over het weerzien
van een geliefd persoon. Hiermee komt ook een aangename gewaarwording
tot uitdrukking, die te zien is aan het terugtrekken van zijn
mondhoeken zonder enig geluid te produceren. Rengger noemt dit
een lach, maar het zou beter een glimlach genoemd kunnen worden.
De vorm van de mond is anders als er bij het uitdrukken van pijn of
grote angst schrille kreten worden geslaakt. Een andere Cebus in de
Londense dierentuin (C. hypoleucus) laat een herhaalde schrille toon
horen als hij tevreden is en trekt eveneens zijn mondhoeken naar achteren,
kennelijk door contractie van dezelfde spieren als bij ons. Dat
doet ook de Turkse aap of magot (Inuus ecaudatus) in uitzonderlijke
mate, en ik heb bij deze aap gezien dat de huid van de onderste oogleden
veel rimpels kreeg. Hij maakte tegelijkertijd op een krampachtige
manier snelle bewegingen met zijn onderkaak of zijn lippen, met ontblote
tanden. Het geluid dat hij produceerde was echter nauwelijks te
onderscheiden van wat wij soms een binnenpretje noemen. Twee verzorgers
bevestigden dat dit geringe geluid het lachen van het dier was,
en toen ik hierover enige twijfel liet merken (ik was in die tijd zeer onervaren),
lieten ze hem een gehate slankaap, die in dezelfde ruimte zat,
aanvallen of liever gezegd bedreigen. Onmiddellijk veranderde de gehele
gelaatsuitdrukking van de magot: hij zette zijn mond veel wijder
open, ontblootte zijn hoektanden volledig en liet een schor blaffend
geluid horen.
De anubisbaviaan (Cynocephalus anubis) werd door zijn oppasser
eerst getreiterd en tot razernij gebracht, wat hem gemakkelijk afging,
waarna hij het weer goedmaakte en hem een hand gaf. Toen de verzoening
tot stand was gekomen, bewoog de baviaan snel zijn kaken en
lippen op en neer en zag er tevreden uit. Als wij hartelijk lachen, is er
in onze kaken min of meer duidelijk eenzelfde soort beweging of tril-
11. Rengger (Säugethiere von Paraguay, 1830, p. 46) hield deze apen in Paraguay,
hun geboorteland, zeven jaar in gevangenschap.
[134]