het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[230]
gepeins hfst.ix
geobserveerd door Professor Engelmann. De ogen zijn op dat moment
op geen enkel object gefixeerd en dus niet, zoals ik meende, op
een of ander verafgelegen object. De gezichtslijnen van de twee ogen
gaan zelfs enigszins divergeren, waarbij de divergentie, als het hoofd
rechtstandig wordt gehouden en het gezichtsvlak horizontaal is, maximaal
een hoek van 2 o kan bereiken. Dit is bevestigd door het waarnemen
van het gekruiste dubbelbeeld van een verafgelegen voorwerp.
Als het hoofd naar voren zakt – wat door een algehele ontspanning van
de spieren vaak gebeurt bij iemand die in gedachten verzonken is – en
het gezichtsvlak is nog steeds horizontaal, dan worden de ogen noodzakelijkerwijs
een beetje naar boven gedraaid, waardoor de divergentie
wel zo’n 3 o of 3,5 o kan zijn. Als de ogen nog verder omhoog worden
gedraaid, kan deze waarde oplopen tot zo’n 6 o à 7 o . Professor
Donders schrijft deze divergentie toe aan de bijna volledige verslapping
van bepaalde oogspieren, die makkelijk het gevolg kan zijn van
een geheel geabsorbeerde geest. 6 De actieve toestand van de oogspieren
is er een van convergentie, en Professor Donders merkt op dat
wanneer één oog blind wordt, onder invloed van de divergentie tijdens
een periode van volledige ver strooidheid, het bijna altijd na een
korte tijdspanne naar buiten gaat wijken, omdat zijn spieren niet meer
gebruikt worden bij de binnenwaartse beweging van de oogbal, die
nodig is om met twee ogen te kunnen kijken.
Onderbroken nadenkendheid gaat vaak gepaard met bepaalde bewegingen
of gebaren. Op zulke momenten brengen we gewoonlijk
een hand naar het voorhoofd, de mond of de kin, maar we doen dat
niet, voorzover ik heb kunnen nagaan, als we geheel in gepeins zijn
verzonken en op geen enkele moeilijkheid stuiten. Plautus, die in een
van zijn stukken een onzekere man beschrijft 7 , zegt: “Kijk eens, hij
ondersteunt zijn kin met zijn hand als een pilaar.” Zelfs een zo bescheiden
en ogenschijnlijk onbetekenend gebaar als het brengen van
de hand naar het gelaat is bij sommige primitieve volken waargenomen.
De heer J. Mansel Weale heeft het bij de Kaffers in Zuid-Afrika
gezien en het stamhoofd Gaika voegde eraan toe dat mannen dan
“soms aan hun baard trekken”. De heer Washington Matthews, die
6. Gratiolet (De la Phys., p. 35) merkte op: “Quand l’attention est fixée sur quelque
image intérieure, l’oeil regarde dans le vide et s’associe automatiquement
à la contemplation de l’esprit.” [Als de aandacht gefixeerd is op een of ander
innerlijk beeld, staart het oog in het ledige en voegt zich vanzelf bij de peinzende
ziel.] Deze visie verdient echter nauwelijks de naam van een verklaring.
7. Miles Gloriosus, act ii, sc. 2.