het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[282]
[283]
verbazing hfst.xi1
wanneer wij in slaap vallen. Om deze neiging tegen te gaan, trekt de
dronkaard zijn wenkbrauwen op en dat geeft hem een onzekere en
dwaze gelaatsuitdrukking. Dit is goed weergegeven op een van Hogarths
tekeningen. Omdat de gewoonte om de wenkbrauwen op te
trekken, ooit is verworven om zo snel mogelijk alles om ons heen te
kunnen zien, zal de beweging door de kracht van de associatie steeds
weer zijn uitgevoerd wanneer men om een of andere reden verbaasd
was, zelfs door een plotseling geluid of een gedachte.
Bij volwassen personen zal door het optrekken van de wenkbrauwen,
het hele voorhoofd sterk worden gerimpeld met dwarse lijnen,
terwijl dit bij kinderen slechts in geringe mate gebeurt. De rimpels lopen
concentrisch met de wenkbrauwen en vloeien gedeeltelijk in het
midden samen. Ze zijn zeer kenmerkend voor het uitdrukken van
verrassing of verbazing. Elke wenkbrauw in opgetrokken toestand is
ook meer gekromd dan ervoor, zoals Duchenne opmerkt 4 .
De reden dat bij verbazing de mond wordt geopend, is een veel
ingewikkelder kwestie, want deze beweging komt duidelijk tot stand
door een aantal verschillende oorzaken. Er is dikwijls geopperd 5 dat
zo het gehoor scherper wordt, maar ik heb mensen geobserveerd die
aandachtig luisterden naar een gering geluid waarvan ze aard en de
herkomst precies kenden, en die toch hun mond niet openden. Vandaar
dat ik vroeger dacht dat de open mond behulpzaam kon zijn bij
het bepalen van de richting van waaruit een geluid zich voortbewoog,
door het via een ander kanaal, de buis van Eustachius, het oor
te laten binnengaan. Maar Dr. W. Ogle 6 is zo vriendelijk geweest de
publicaties van de meest recente deskundigen op het gebied van de
functies van de buis van Eustachius na te trekken. Hij deelde me mee
dat vrijwel afdoende is bewezen dat deze gesloten blijft, behalve tijdens
het slikken, en dat bij personen bij wie de buis op abnormale
wijze open blijft, het gehoor in geen geval zal toenemen, in zoverre
het geluiden van buitenaf betreft; het wordt, integendeel, juist verminderd
doordat de ademhalingsgeluiden beter waarneembaar zijn.
Als een horloge zodanig in de mond wordt gestopt dat het de binnenkant
van de wangen niet raakt, dan zal het getik veel minder duidelijk
zijn te horen dan buiten de mond. Bij mensen met een, door ziekte of
4. Mécanisme de la Physionomie, Album, p. 6.
5. Zie bijvoorbeeld Dr. Piderit (Mimik und Physiognomik, p. 88), die een goede
uiteenzetting geeft over de uitdrukking van verrassing.
6. Ook Dr. Murie verschafte mij informatie, ten dele afkomstig uit de vergelijkende
anatomie, die leidt tot dezelfde conclusie.