het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[306]
[307]
conclusie hfst.xi1
antwoordden extreme angst, zodat zestien het vrijwel eens waren met
Duchenne. Zes zeiden echter boosheid, waarbij ze zich ongetwijfeld
lieten leiden door de krachtig samengetrokken wenkbrauwen, en zo
de ongewoon geopende mond over het hoofd zagen. Slechts één zei
“afschuw”. Over het geheel genomen geven deze verklaringen aan dat
we hier een redelijk goede uitbeelding van ontzetting en doodsangst
hebben. De eerdergenoemde foto (Plaat VII figuur 2) laat eveneens
ontzetting zien, maar hier verwijzen de schuine wenkbrauwen naar
grote geestelijke ontreddering in plaats van naar energie.
Ontzetting gaat meestal gepaard met uiteenlopende gebaren, die
per individu verschillen. Naar afbeeldingen te oordelen, wordt vaak
het hele lichaam weggedraaid of krimpt het ineen. Of de armen worden
woest uitgestoken alsof men een of ander afschuwelijk voorwerp
wil wegstoten. Het meest voorkomende gebaar, voorzover dat kan
worden afgeleid uit het acteren van personen die proberen om ontzetting
levensecht uit te drukken, is het optrekken van beide schouders,
waarbij de gebogen armen dicht tegen de zij of de borst worden gedrukt.
Deze bewegingen zijn bijna dezelfde als die gewoonlijk worden
uitgevoerd als we het erg koud hebben, en gaan over het algemeen gepaard
met zowel een huivering als met een diepe in- of uitademing,
naargelang de borstkas op dat moment uitgezet of ingetrokken moet
worden. De geluiden die daarbij worden gemaakt, klinken als ‘ùh’ of
‘ugh’. 28 Het is echter niet duidelijk waarom we, als we het koud hebben
of een gevoel van ontzetting uitdrukken, onze armen gebogen tegen
ons lichaam drukken, onze schouders optrekken en huiveren.
Conclusie
Ik heb getracht de gevarieerde uitdrukkingen van angst te beschrijven
in de verschillende overgangsstadia, van louter aandacht naar een begin
van verrassing, tot extreme angst en ontzetting. Sommige tekenen
kunnen verklaard worden door de beginselen van gewoonte, associatie
en erfelijkheid – zoals het wijd openen van de mond en de ogen,
tegelijk met het optrekken van de wenkbrauwen, zodat we zo snel
mogelijk alles om ons heen kunnen zien en duidelijk elk geluid kunnen
horen dat onze oren bereikt. Want op die manier hebben we ons
uit gewoonte voorbereid op het ontdekken en overwinnen van elk
gevaar. Ook sommige andere tekenen van vrees kunnen, althans ten
28. Zie opmerkingen van dezelfde strekking door de heer Wedgwood, in de Inleiding
bij zijn Dictionary of English Etymology, 2 e edit., 1872, p. xxxvii.