het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.iii werking van het zenuwstelsel
woonlijk geen enkele willekeurige beweging nodig hebben; en ten
tweede uit de tegenstelling tussen een zogeheten opgewonden gemoedstoestand
en een neerslachtige. Geen enkele emotie is sterker
dan moederliefde. Toch kan een moeder de sterkste gevoelens van
liefde voor haar hulpeloze kind koesteren zonder dat zij dit door enig
uitwendig teken laat merken, hoogstens door kleine strelende gebaren,
een vriendelijke glimlach en tedere ogen. Maar zodra iemand met
opzet haar kind kwaad doet, kijk eens wat een verandering! Zie hoe ze
met dreigend gelaat opspringt, hoe vurig haar ogen zijn en hoe rood
haar gezicht wordt, hoe snel haar borstkas op en neer gaat, de neusgaten
zich verwijden en het hart bonkt. Want razernij, en niet de moederliefde,
heeft door gewoonte geleid tot handelen. De liefde tussen
de beide geslachten verschilt sterk van de moederliefde. Het is bekend
dat als verliefde mensen elkaar ontmoeten, hun hart sneller slaat, hun
ademhaling gehaast is en hun gelaat rood wordt, want deze vorm van
liefde is niet passief, zoals de liefde van een moeder voor haar kind.
Iemand kan van de diepste haat of achterdocht zijn vervuld, of
door afgunst of jaloezie worden verteerd, maar omdat deze gevoelens
niet onmiddellijk tot acties leiden en omdat ze gewoonlijk enige tijd
duren, zullen ze niet door uitwendige tekenen tot uitdrukking komen,
behalve dat een persoon in een dergelijke toestand er zeker niet
vrolijk of goedgehumeurd uitziet. Als deze gevoelens wel openlijk tot
uitbarsting komen, zal hun plaats worden ingenomen door razernij en
die zal zich duidelijk doen blijken. Voor schilders is het bijna ondoenlijk
om achterdocht, jaloezie, afgunst, enzovoort uit te beelden, behalve
met behulp van bijkomstigheden die het verhaal duidelijk maken,
terwijl dichters daartoe vage en fantasievolle uitdrukkingen als ‘groen -
ogige jaloezie’ nodig hebben. Spencer heeft achter docht omschreven
als “gemeen, stuitend en onverbiddelijk, onder de wenkbrauwen
voortdurend blijk gevend van wantrouwen”; Shake speare spreekt
over afgunst “als schraal van gelaat in haar walgelijk welbehagen”; ergens
anders zegt hij “geen zwarte afgunst zal mij te gronde richten”, en
nogmaals als “buiten het dreigende bereik van de vale afgunst”.
Emoties en gewaarwordingen worden geclassificeerd als opwindend
of deprimerend. Als alle lichamelijke en geestelijke organen –
van willekeurige en onwillekeurige bewegingen, van waarneming,
gewaarwording, denken, enzovoort – hun functies krachtiger en sneller
dan normaal uitvoeren, dan mag men een mens of een dier opgewonden,
en in tegengestelde toestand terneergeslagen, noemen. Woede
en vreugde zijn vanaf het begin opwindende emoties, die natuurlijk
leiden, en woede in het bijzonder, tot krachtige bewegingen die in-
[79]