het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[146]
bijzondere gevoelsuitdrukkingen: hfst.v
van verbaasde apen voortdurend opgetrokken bleven, maar wel dat ze
regelmatig op en neer werden gewogen. Bij de mens wordt aandacht,
voorafgaande aan verbazing, door een licht optrekken van de wenkbrauwen
uitgedrukt, en Dr. Duchenne vertelde me dat toen hij de
eerdergenoemde aap een geheel onbekende spijs gaf, het dier zijn
wenkbrauwen een beetje optrok en daardoor het uiterlijk van nauwgezette
aandacht kreeg. Hij pakte vervolgens het voedsel met zijn vingers
vast, krabbelde en rook er onderzoekend aan, met omlaag getrokken
en rechte wenkbrauwen – zodat hij een peinzende uitdrukking
vertoonde. Af en toe deed hij zijn hoofd een beetje naar achteren, en
ging hij met plotseling opgetrokken wenkbrauwen het voedsel opnieuw
bekijken, om het ten slotte te gaan proeven.
In geen van de gevallen deed een aap zijn mond open als hij zich
verbaasde. De heer Sutton heeft op mijn verzoek gedurende een redelijk
lange tijd een jonge orang-oetan en een jonge chimpansee geobserveerd,
en hoe dikwijls ze ook verbaasd waren, ze hielden nooit hun
mond open, ook niet als ze intensief naar een onbekend geluid luisterden.
Dit is een verrassend gegeven, omdat er bij de mens nauwelijks
een algemenere uiting bestaat dan het wijd openen van de mond in
een toestand van verbazing. Voorzover ik heb kunnen waarnemen,
ademen apen makkelijker door de neus dan wij, en misschien kan dit
verklaren waarom ze hun mond niet openen als ze verbaasd zijn. Zoals
we in een later hoofdstuk zullen zien, doet de mens dit bij schrik kennelijk
in de eerste plaats om snel geheel in te ademen, om vervolgens
zo rustig mogelijk te kunnen uitademen.
Panische angst blijkt bij veel soorten apen uit de schrille kreten die
ze uitstoten, waarbij de lippen naar achteren worden getrokken zodat
de tanden zichtbaar worden. De haren gaan rechtop staan, vooral als ze
tegelijk een beetje bang zijn. De heer Sutton heeft duidelijk gezien dat
het gelaat van de resusaap (Macacus rhesus) bleek van angst werd. Apen
beven ook bij angst, en soms laten zij hun ontlasting lopen. Ik heb eens
een aap die gevangen werd, bijna zien flauwvallen van overmatige
angst.
Ik heb nu voldoende feiten gegeven met betrekking tot de gevoelsuitdrukking
van uiteenlopende dieren. Ik kan het onmogelijk eens zijn
met Sir C. Bell, wanneer hij stelt 22 dat “het gelaat van dieren hoofdzakelijk
geschikt is om razernij en angst uit te drukken”; en evenmin
22. The Anatomy of Expression, 3 e edit., 1844, pp. 121, 138.