het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.viii gevoelsuitdrukking van liefde, enz.
Waarom leed dat wij wezenlijk zelf ondergaan, geween opwekt, is
in een vorig hoofdstuk besproken. Lachen is de natuurlijke en algemene
uitdrukking in betrekking tot vreugde, en bij alle mensenrassen
leidt uitbundig gelach tot een overvloediger afscheiding van tranen
dan andere oorzaken, met uitzondering van ontreddering. Het met
tranen vullen van de ogen, zoals dat zeker gebeurt bij grote vreugde,
ook als er niet wordt gelachen, kan naar mijn idee door gewoonte en
associatie worden verklaard volgens dezelfde beginselen als het vergieten
van tranen uit verdriet, ook al gaat het niet gepaard met gekrijs.
Niettemin is het zeer opmerkelijk dat het medeleven met de ontreddering
van anderen, de tranen overvloediger zou opwekken dan ons
eigen leed, en toch is dit beslist het geval. Menige man die bij pijn geen
traan uit zijn ogen kon persen, heeft tranen gestort om het leed van
een geliefde vriend. Het is nog opmerkelijker dat het meeleven met
het geluk of de voorspoed van degenen die we teder liefhebben, tot
hetzelfde resultaat kan leiden, terwijl een vergelijkbaar, door onszelf
ondergaan geluk onze ogen droog zal houden. We moeten ons echter
realiseren dat de langdurige gewoonte van zelfbeheersing, die zo effectief
is bij het beperken van het onbelemmerd storten van tranen bij lichamelijke
pijn, geen rol heeft gespeeld bij het tegengaan van een gematigd
plengen van tranen, veroorzaakt door het leed of het geluk van
anderen.
Muziek heeft, zoals ik elders geprobeerd heb aan te tonen 24 , het
wonderbaarlijke vermogen om op een vage en onbepaalde manier
sterke emoties op te roepen die men in lang vervlogen tijden heeft ondergaan,
toen onze vroege voorouders elkaar vermoedelijk het hof
maakten met behulp van stemgeluiden. En daar een aantal van onze
sterkste emoties – verdriet, grote vreugde, liefde en medeleven – kunnen
leiden tot het vrijelijk afscheiden van tranen, is het niet verrassend
dat muziek geschikt is onze ogen met tranen te doen vullen, vooral als
we al mild gestemd zijn door een of ander teder gevoel. Muziek heeft
vaak nog een ander merkwaardig effect. We weten dat elke sterke gewaarwording,
emotie of opwinding – extreme pijn, razernij, panische
angst, vreugde of een hartstochtelijke liefde – een bijzondere neiging
heeft om de spieren te laten beven. En de relatie tussen de huivering of
lichte rilling die langs de rug en de ledematen kan lopen bij mensen die
sterk geroerd zijn door muziek, en bovengenoemde beving van het lichaam,
schijnt gelijk te zijn aan de relatie tussen een geringe afschei-
24. The Descent of Man, vol. ii, p. 336.
[219]