het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...
het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...
het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
[296]<br />
vrees hfst.xi1<br />
drukk<strong>en</strong> de tek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> angst minder dan de European<strong>en</strong>, <strong>en</strong> ze bev<strong>en</strong><br />
dikwijls heel erg. Gaika zegt in zijn nogal vreemde Engels dat <strong>bij</strong><br />
de Bantoes <strong>het</strong> bev<strong>en</strong> “<strong>van</strong> <strong>het</strong> lichaam vaak ervar<strong>en</strong> wordt <strong>en</strong> de og<strong>en</strong><br />
wijdop<strong>en</strong> zijn”. Bij primitieve <strong>m<strong>en</strong>s</strong><strong>en</strong> zijn dikwijls de sluitspier<strong>en</strong><br />
verslapt, zoals ook <strong>bij</strong> bange hond<strong>en</strong> is te zi<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zoals ik <strong>bij</strong> angstige<br />
ap<strong>en</strong> heb waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> die werd<strong>en</strong> ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Het overeind gaan staan <strong>van</strong> de har<strong>en</strong><br />
Sommige tek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> vrees verdi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong>ige nadere aandacht. Dichters<br />
sprek<strong>en</strong> herhaaldelijk over har<strong>en</strong> die overeind staan; Brutus zegt<br />
teg<strong>en</strong> de geest <strong>van</strong> Caesar “gij die mij verkilt <strong>en</strong> mij de har<strong>en</strong> te berge<br />
doet rijz<strong>en</strong>”. En kardinaal Beaufort roept na de moord op Gloucester<br />
uit: “O, kam zijn haar glad; kijk, ’t staat overeind.” Omdat ik er niet<br />
zeker <strong>van</strong> was of romanschrijvers misschi<strong>en</strong> niet op de <strong>m<strong>en</strong>s</strong> hadd<strong>en</strong><br />
toegepast wat zij vaak <strong>bij</strong> <strong>dier</strong><strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, verzocht ik<br />
Dr. Crichton Browne om informatie over krankzinnig<strong>en</strong>. Hij antwoordde<br />
mij dat hij regelmatig heeft gezi<strong>en</strong> dat hun haar overeind<br />
staat in geval <strong>van</strong> plotselinge <strong>en</strong> extreme angst. Zo moet hij <strong>bij</strong>voorbeeld<br />
nu <strong>en</strong> dan <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> bepaalde geestelijk gestoorde vrouw onderhuids<br />
morfine inspuit<strong>en</strong>, waarvoor ze uitzonderlijk bang is, al doet <strong>het</strong><br />
nauwelijks pijn. Maar zij gelooft dat er vergif in haar lichaam wordt<br />
gebracht, waardoor haar bott<strong>en</strong> zacht zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> haar vlees in<br />
stof zal verander<strong>en</strong>. Ze wordt doodsbleek, haar ledemat<strong>en</strong> rak<strong>en</strong> verstijfd<br />
door e<strong>en</strong> tetanusachtige kramp, <strong>en</strong> <strong>het</strong> haar aan de voorkant <strong>van</strong><br />
haar hoofd gaat gedeeltelijk rechtop staan.<br />
Dr. Browne zegt verder nog dat <strong>het</strong> rechtovereind staan <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
haar, dat <strong>bij</strong> geestelijk gestoord<strong>en</strong> zo veelvuldig voorkomt, niet altijd<br />
verbond<strong>en</strong> is met panische angst. Het wordt misschi<strong>en</strong> zeer regelmatig<br />
waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>bij</strong> chronisch manische <strong>m<strong>en</strong>s</strong><strong>en</strong>, die onbeheerst tier<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> vernielzuchtige neiging<strong>en</strong> verton<strong>en</strong>, maar tijd<strong>en</strong>s hun aanvall<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> gewelddadigheid ziet m<strong>en</strong> dit verschijnsel <strong>het</strong> meest. Het feit dat<br />
<strong>het</strong> haar zowel <strong>bij</strong> razernij als <strong>bij</strong> vrees rechtop gaat staan, komt volkom<strong>en</strong><br />
overe<strong>en</strong> met wat we <strong>bij</strong> lagere <strong>dier</strong><strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong>. Dr. Browne<br />
haalt als bewijs daar<strong>van</strong> verscheid<strong>en</strong>e voorbeeld<strong>en</strong> aan. Zo ging <strong>bij</strong> e<strong>en</strong><br />
man, die nu in <strong>het</strong> gesticht zit, vóór elke terugkeer <strong>van</strong> e<strong>en</strong> maniakale<br />
aanval, “<strong>het</strong> haar <strong>van</strong> zijn voorhoofd omhoog, zoals de man<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
S<strong>het</strong>landpony”. Hij stuurde me foto’s <strong>van</strong> twee vrouw<strong>en</strong>, gemaakt in<br />
de periodes tuss<strong>en</strong> de aanvall<strong>en</strong>, <strong>en</strong> hij voegt er t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
h<strong>en</strong> aan toe “dat de toestand <strong>van</strong> <strong>het</strong> haar e<strong>en</strong> vast <strong>en</strong> geschikt criterium<br />
is voor haar geestelijke conditie”. Ik heb e<strong>en</strong> <strong>van</strong> die foto’s lat<strong>en</strong><br />
namak<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de gravure geeft, bekek<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kleine afstand, e<strong>en</strong> be-
Change language